Gökyüzüne baktığınızda, uçakların kanat uçlarında, kuyruk veya altlarında yanan farklı ışıklar görürsünü. Bunlar ne işe yarar? Havada uçaklar birbirlerine selektör yapar mı?
Normal bir uçak yaklaşık 4 milyona yakın parçanın bir arada kusursuzca çalışmasıyla meydana gelmektedir. Böylesine kompleks bir yapıya sahip olan bu teknoloji abidesi taşıtlardaki onlarca sistemlerden; elektrik, elektronik ve yazılımsal aksamlar önemli bir yere sahiptir.
Bu kapsamda ışıklandırmada olmazsa olmaz sistemler arasındadır. Peki uçaklardaki ışıklandırmaların işlevleri nedir? Uçaklar arabalardaki gibi selektör yapar mı, sinyal verir mi? Konunun detaylarına ve ilgili sorulara cevaplar bulmak için uçakların ışıklandırma sistemine yakından bakalım...
Uçakların ışıklandırmaları temelde üç gruba ayrılır. Bunlar; dahili, harici ve acil durum aydınlatmalarıdır. Uçakların harici aydınlatmalarından bahsedeceğimiz bu yazımızda inişte ya da havada süzülürken gördüğümüz, bazısı sürekli yanan, bazısı yanıp sönen ya da farklı renklerde olan uçaklardaki bu muhtelif ışıkların; uçağın üstündeki konumlarına, hangi tarzda çalıştıklarına ve işlevlerine göz atıp merak edilen soruların cevabını bulacağız.
Navigasyon Işıkları (Navigation Light)
Uçakların kanat uçlarında bulunun bu ışıklar, sol tarafta kırmızı ve sağ tarafta ise yeşil renktedir. Uçuş için park halindeki uçağın kokpitine gelen pilotun yakacağı ilk ışık olmasının yanı sıra park ettikten sonra da söndüreceği son ışıktır.
Adında anlaşılacağı üzere temel işlevi havada seyir halindeki bir uçağa dışarıdan bakıldığında gittiği yönün tayin edilebilmesini sağlar. Örneğin gece saatlerinde zifiri karanlık bir uçuşta dışarı bakan bir pilot, karşısında bir uçak gördüğünde bu uçağın kanat ucundaki navigasyon ışıklarından yeşil sağda, kırmızı da solda ise anlar ki o uçak kendilerinden uzaklaşıyor.
Tam tersi bir durumda yani –kendine göre– kırmızıyı sağda, yeşili solda görüyorsa uçak kendilerine doğru yaklaşıyor demektir.
Beacon Işıkları
Uçak gövdesinin üstünde ve altında birer tane olmak üzere toplam da iki adet olan beacon ışıkları, motorlar çalıştırılmadan önce açılır ve motorlar çalıştığı müddetçe de açık kalır. Temel amacı motorun çalıştığını ikaz etmek olan bu ışıklar kırmızı renkte yanıp sönerek bu işlevini yerine getirir.
Çarpışma Önleyici Işıklar (Strobe Light)
Navigasyon ışıkları gibi kanat uçlarında bulunmasının yanı sıra kuyruğun alt kısmında da olmak üzere toplam üç tane olan çarpışma önleyici ışıklar, gece ve gündüz fark etmeksizin açıktır. Kalkış için pist başına gelindiğinde yakılırken inişten sonra taksi yoluna girerken kapatılır. Işıklar, uçak tipine göre değişen periyotlarla yanıp sönerek çalışırlar.
Taksi Işıkları (Taxi Lights)
İsmiyle müsemma bu ışıklar, uçak tipine ve büyüklüğüne göre konumları ve sayıları değişmekle birlikte genellikle burun iniş takımında bulunurlar. Geceleyin uçak inişten sonra ya da kalkıştan önce taksi yaparken kullanılır. Kalkış için pistin başına gelindiğinde genelde kapatılır. İnişte pistten çıkıp taksi yoluna girildiğinde açılır. Benzetme yapmak gerekirse otomobillerdeki kısa farlar aklımıza gelebilir.
İniş Işıkları (Landing Light)
Konumu uçak tipine göre değişiklik gösteren bu ışıkların bazıları kanatlarda bazıları ise burun iniş takımında ya da gövdedir. İnişte 10.000 feet irtifadan sonra yakılan bu ışıklar kalkışta yine 10.000 feet irtifa geçildikten sonra kapatılır. Bir nevi iyi bir görüş sağlayan uzun far gibi düşünebiliriz.
Kuyruk-Logo Işığı
Uçağı işleten havayolunun talebine göre bulunan bu ışıklar irtifa dümeni ve istikamet dümeninin birleşme noktalarının her ikisinde de bulunmak suretiyle uçağın kuyruğundaki logoyu aydınlatır. Geceleyin çalıştırılan bu ışıklar havayolu şirketleri için de iyi bir reklam yapma yoludur.
De-ice Işıkları (De-ice Light)
Genelde kış mevsiminde meydana gelen kanat ve motor önlerindeki buzlanmaların geceleyin görülebilmesi amacıyla gövdenin her iki kısmına kanata ve motora yönlendirilmiş biçimde yerleştirilirler. Böylece olası bir buz birikintisi durumunda uçağın aerodinamik yapısı bozulmadan durum fark edilebilir ve gerekli müdehale yapılır. 2 Nisan 2012 tarihinde UTAir Havayolu şirketine ait ATR 72-201 tipi uçak 120 sefer numaralı uçuşunda bu nedenden dolayı kaza geçirmiştir.
Yer Işıkları
Uçaklar yerdeyken harici kontrollerin yapılması gibi amaçlar için başta iniş takımı yuvalarında ve kargo kısmında olmak üzere benzer amaçlı muhtelif ışıklarda bulunmaktadır.
Uçaklar Selektör Yapar Mı, Sinyal Verir mi?
Yukarıda bahsettiğimiz harici uçak ışıklarının işlevlerinden de anlaşılacağı gibi uçaklar otomobillerden bildiğimiz gibi selektör yapmaz ya da sinyal vermezler. Fakat uçakta yanıp sönerek çalışan beacon ve strobe ışıklarının çalışmasını araçlardaki selektör yapma mantığına -tıpa tıp olmasa da- kısmen benzetebiliriz.
Sinyal verme konusunda ise uçakların seyri esnasında böyle bir şeye ihtiyaç olmadığını söylemek mümkün. Zira uçaklar için otoriteler tarafından belirlenmiş ayırma tahditleri mevcuttur. Bunların uygulanması ve uçakların havada birbirlerine tehlikeli derecede yaklaşmamaları amacıyla pilotlar hava trafik kontrolörleriyle ilgili direktifleri almak için uçuşun her safhasında iletişim halindedir. Dolayısıyla sinyal verme gibi bir ihtiyaçları yoktur.
Ayrıca ışıklandırmalar uçağın tipine, boyutuna ve kullanım amacına göre değişiklik gösterebilmektedir. Uçakların harici aydınlatma sisteminden bahsettik. Peki siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Fikir ve düşüncelerinizi yorumlar kısmında bizimle paylaşabilirsiniz.
