Türk havacılığının ‘en büyük’ uçak kazası
346 can… Paris’te yaşanan Türk Hava Yolları’na ait DC10-10 TC-JAV kazası… Sadece Türkiye’nin değil, dünyada en çok yolcunun hayatını kaybettiği 4’üncü uçak kazası… Bu olay nasıl meydana geldi? Uçak neden düştü?
Amerikan Douglas şirketinin tasarımı DC10 yolcu uçağı, 1970’lerin hemen başında tüm havacılık sektörünü kasıp kavuruyordu. Bir tarafta ses hızının üzerine çıkan Avrupalı Concorde ve Sovyetler Birliği’nin Tu-144’ü, diğer yanda dört motorlu, iki katlı yolcu uçağı Boeing 747 Jumbo Jet ve karşısında üç motorlu DC10… Bu seriye kısa süre sonra Lockheed’in L1011’i de katılacaktı.
Yolcu kapasitesi 300’ün üzerinde olan DC10’lar, 1970’lerin başında THY’nin özellikle Almanya pazarı için satın alınmıştı.
Ancak DC10 pazara çok hızlı girmişti. Bazı testlerin yapılmadığı, iddialar doğrultusunda Douglas’ın ortaya çıkan arızaları gizlediği iddialar arasındaydı.
En feci kazalardan biriydi…
Tarih sayfaları 3 Mart 1974 Pazar gününü gösteriyordu… Paris’te Orly Havalimanı’ndan kalkan Türk Hava Yolları’na ait DC10-10 uçağı, kalkıştan kısa bir süre sonra düşmüştü. Kazada 346 kişi hayatını kaybetmiş, gözler DC10’lara ve THY’ye dönmüştü…
Türk Hava Yolları’nın İstanbul-Paris-Londra seferini yapacak olan TK981 uçuş sayılı ve TC-JAV kuyruk tescilli uçağı, İstanbul’dan az sayıda yolcusu ile sorunsuz kalkış yaptı. Öğlen saatlerinde Paris’e Orly indi.
Bu sırada Paris’te çok yoğun saatler yaşanıyordu. Paris’te Fransa-ingiltere arasında yapılan rugby maçını izleyen İngilizler, BOAC (British Overseas Airline Company) pilotlarının grevi yüzünden dönüş için boş uçak bulamıyorlardı. Neredeyse boş olan ve kısa zamanda yolcuları Londra’ya götürecek olan THY uçağı onlar için bir şanstı.
Biletler satıldı. Yolcular uçağa bindi. Bavullar kargo bölümüne yükleniyordu. Bu arada yer hizmetlerinde görevli olan Cezayirli bir bagaj görevlisi İngilizce bilmediği için uyarıyı okumayarak uçağın kapı kolunu sert bir şekilde kapatmıştı. Kapı, kokpitteki göstergelerde kapalı olarak görünüyordu. Halbuki sert kapatma sonucu içerideki demir menteşeler yamulmuş ve kapı düzgün kapanmıştı.
Kargo kapısı düzgün kapanmayan Ankara adlı THY uçağı, 333 yolcu ve 13 mürettebatıyla güneşli Pazar gününde Paris Orly Havalimanı’ndan kalkış yaptı. Uçak kalkıştan birkaç dakika sonra 7000 feette radarda kayboldu.
CVR kayıtları
Daha sonra dinlenilen CVR (Cockpit Voice Recorder) yani kara kutu kayıtlarına göre kalkıştan birkaç dakika sonra kabinden büyük bir patlama sesi geliyor ve pilotlar 77 saniye boyunca komutlarına cevap vermeyen bu uçağı kontrol etmeye çalışıyorlar ama başarmıyorlardı. Kaptan pilot Nejat Berkoz’un çabaları yetersiz kalıyordu. Peki, ne olmuştu?
Uçak, iki yıl önce Chicago’da yaşanan bir benzer vakadaki gibi basınçlı irtifaya ulaştığında yine kapı açılmış ama bu sefer uçağın ağır olmasıyla patlamış, patlamanın etkisiyle 2 adet 3’lü koltukta oturan 6 kişi 7 bin feetten aşağı düşmüş ve asıl enkazın 15 kilometre gerisinde bulunmuştu. Uçak, bundan sonra kapıyla beraber yok olan hidrolik kabloların yokluğunda 7 bin feetten saatte neredeyse 820 kilometre bir hızla yere doğru yönelmişti.
Uzun süre kokpitte uçağı kurtarmak için çaba gösteren kaptan pilot ve ekibi, son anda motorlardaki hızı maksimuma getirip uçağın az da olsa kontrolünü sağlayabilmişti. DC10 uçakları üç motorlu olduğundan sağ ve sol motor ile dönüş, diğer motor kuyrukta olduğu için de çöküş veya tırmanış için gaz açıldığında uçak iptidai de olsa kumanda edilebiliyordu.
Kaptan Pilot Nejat Berköz, yere 100 metre irtifa kalıncaya kadar DC10’un kumandalarını motor gücü ile tutmayı başarabilmişti. Ancak DC10 için irtifa tabir-i caizse bitmişti. Uçak tam satıh Ermenonville Ormanı’na düştü. Kazadan kurtulan olmadı.
İki yıl önceki olay
Benzer bir olay iki yıl önce Kanada’da Windsor yakınlarında meydana gelmişti. Amerikan Havayolları’na ait 96 sefer numaralı DC10’un kalkıştan kısa süre sonra kargo kapısı basınç farkına dayanamayarak kopmuştu.
Ancak alçak irtifada meydana gelen bu olay sonrasında pilotlar uçağı kumanda etmeyi başarmışlar ve DC10’u indirmişlerdi. Ne yazık ki bu olay havacılık otoriteleri ve Douglas tarafından yeterince iyi incelenmemiş, AD olarak adlandırılan teknik değişiklik diğer havayollarına tam olarak bildirilmemişti.
Douglas kapıları değiştirdi
Bu olaydan sonra uçağın üreticisi DC-10 tipi uçakların kapı bölmeleri tamamen değiştirdi. Ancak gidenleri geri getirmedi. 1974 yılında bu kaza dünyanın en çok can kaybının yaşandığı olay olmuştu. Rekor, 1977’de Santa Cruz de Tenerife’de bir Pan-AM’a ait B747 ile KLM’e ait B747’nin pistte kafa kafaya çarpışmasıyla 583 kişinin hayatını kaybetmesiyle kırılacaktı.
