Yarıyıl tatilinde en yoğun günlerini yaşayan Bolu-Kartalyakaya’da acı bir yangın yaşandı. Ne yazik ki 76 insanımız hayatını kaybetti. 51 kişi de yaralandı.
Kuşkusuz olayın nedeni yapılacak tahkikat tarafından ortaya çıkacak. Yangın merdiveninden sigorta sistemine, yangın söndürmeden personel eğitimine kadar bir çok konu masaya yatırılacak.
Ama ben olaya kendi bakış açımdan yaklaşmak istiyorum.
Bu tür olaylarda neden yangın söndürme İnsansız Hava Aracı (İHA) sistemleri kullanılmıyor, robotik sistemler söndürme çalışmalarına nasıl daha etkin olarak kullanılabilir soruları aklıma geldi. Bunu düşünürken çok da geri gitmeye gerek yok Los Angeles’ta bir kaç gün önceki yangın felaketinin izlere henüz çok taze.
Felaketler artarken yangınlara havadan sadece helikopter veya uçaklarla değil daha farklı sistemlerle müdahale etmek, bu konuyla ilgili ek sistemlerin geliştirilmesi şart.
Yaşanan otel felaketinin ardından hemen uzun yıllardır tanıdığım, bu konuda önemli adımlar atmış Eski Savunma Sanayi İHA İş ve Konsept Geliştirme Direktörü, Araştırmacı Mühendis Onur Güzelmeriç’ten bir mesaj aldım. Hemen telefon açarak yangını konuştuk. Anlattıklarını, izni ile okuyucularımız ile paylaşmak istiyorum:
Onur Bey, bizim itfaiyemizde yangın söndürme İHA’sı var mı?
– Envanterde yangın söndürme İHA’sı yok. Bolu Kartalkaya’ya bakarsak, yangın müdahale ekibinin toparlanıp yukarı çıkması doğal olarak çok uzun süre almış. Ama Kartalkaya’da İHA sistemine yangın söndürücü malzeme yükleyecek bir görevli olsa, yangının başlangıcında çok hızlı müdahale edebilir. Buradan İHA bilinenden farklı tasarladığımız sensörlü yangın toplarını çatıya atabilir veya basit bir pick-up kamyonet üzerinden yükseğe çıkıp çekeceği özel hafif hortumlar ile nokta atışı yapılabilirdi. Bunların testleri ülkemizde yapıldı. Kabiliyetler hem itfaiye teşkilatlarına hem de Orman Genel Müdürlüğü’ne gösterildi.
Bu sistemin uçurulması nasıl yapılabilir?
– Bir dönem bu konuyu çok çalıştım. Örneğin ULAK ile konuştuk. Yangın söndürecek İHA’lar için özel bir LTE kanalından bir frekans tanımlanır. Ana merkezden yani burada Bolu’dan bir İHA pilotu uçuşu yönlendirebilir. Bu şekilde ana müdahale ekipleri gelene kadar yangın baskı altında tutulup genişlemesi engellenebilirdi.
Çin’deki yanın söndüren İHA’lar
Peki, bu kadar yüksek bir binaya hemen merdiven uzanabilir mi?
– Şöyle bir örnek vereyim. Eskişehir OSB’de 200 metre uzunluğunda fabrika binaları var. Eskişehir’de itfaiyenin en uzun merdiveni 60 metre. Sıkabileceği su buradan 30-40 metreye gidebilir. İHA kullanırsanız istediğiniz yere ulaşabilirsiniz. Hem yatay hem de dikeyde müdahale edebilirsiniz. Tabi ki İHA yüzde 100 söndürür diyememem ama gelecek ekibe zaman kazandırır ve en azından sıçramaya engel olacak soğutma çalışmalarına destek olarak; o anda bulunan kısıtlı su kaynağının yangın merkezine odaklanmasına destek olur
Orman yangınları için İHA’lar ne kadar vakit kazandırır?
– Rüzgar işi çok değiştiriyor. Saniyeler bile önemli. Orman yangınından örnek verirsek 14’üncü dakikada 30 km esen rüzgarla bir dakikada yangın yüzde 40 artarak genişliyor. Bir de şu var. Alev ile birlikte yukarı doğru alev partikülleri çıkıyor. Rüzgar bunu bir sonraki bölgeye atıyor. Bu partiküller belirli bir alana düşüyor. Gerekli sıcaklık ve etki ile dekarlarca alan daha bir anda alev alıyor. Durup durupken yanma bu şekilde. Yani yangının 2-3 kilometre ötesinde bir anda ağaç yanabiliyor. Yangın müdahale ekipleri esas yangına mğdahale ederken, Iha lar bu şekilde çevre soğutması yaparak; genişlemeyi önemli ölçüde engelleyebilir.
Yani orman yangınları için kullanılan havuz veya farklı bir noktada bu İHA’lar için yangın söndürme topları yerleştirilebilir mi?
– Tabi ki bu yapılabilir. Bunun yönetilmesi çok basit. Köylülerden yada her belde de kısa bir eğitim verilen muhtarlardan yararlanılabilir. IHA lar en yakın köyden yeniden yüklenerek hızlıca ana müdahale ekipleri gelene kadar onlarca sorti yapabilirler.
Bir de yangınla mücadelede eski zırhlı araçların kullanılabileceğini anlatmıştınız. Bu tür işlerde nasıl yararlanılabilir?
– Kara Kuvvetleri’nin envanterinde bulunan ve bir kısmı da artık kullanılmayan M113 gibi Zırhlı Personel Taşıyıcıları (ZPT) var. Bu araçlar paletli. Karda gidebiliyor. Veya orman yangınında zor ulaşılabilen yada hiç ulaşılamayan kayalık alanlara hızlıca gidiyor. İçine 5 tonluk su veya yangın söndürme sıvısı konulabilir. İstenilen yere gider. Üzerinden havalanabilecek bir Kablolu bir İHA ile istenilen noktaya yüksekten su sıkabilir yada soğutmaya destek olur. Bu araçlardan bir adet Bolu Kartalkaya’da olsa, yazın orman yangını, kışın da bu tür risklere karşı orada hazır olur. FNSS geçtiğimiz IDEF Fuarı’nda bu platformu hibrit ve uzaktan kumandalı hale getirmişti. Yangınlar için farklı düşünmek ve eldeki imkanları iyi kullanmak zorundayız. Bu işe herkesin bütünleşik düşünmesi gerekiyor. Farklı unsurların yeti ve tecrübelerini bir elden değerlendirip yönetecek bir özel ekip kurulması gerekir. Mesela Sahil Güvenliğin hızlı botları mevcut, bunlar OGM de yok, ama bunlar dahi kıyı, koy yangınlarına müdahale edebilirler. Bir elimizde tokmak diğerinde davul, bunu çalacak ekip lazım özetle…
Farklı düşünmek şart
Onur Güzelmeriç çok önemli noktalara dikkat çekiyor. Görülen o ki gelecek yıllarda savunma sanayi gibi yangınlarla mücadele için bir alt yapının oluşturulması gerekiyor. Bu konuda farklı düşünmek de şart.
Gençlerden güzel sinyaller geliyor. Teknofest’lerde bu tür projeleri görüyoruz. Ama savunma ve teknoloji şirketlerinin de bu işlere el atmaları şart. Eminim ki geliştirilecek bir teknoloji, atılacak adımlar sadece ülkemizde değil dünyada da yankı bulacak. Hem hayat kurtaracak, hem yangınlarla mücadeleyi geliştirecek hem de yeni pazarlar oluşturacak…
