Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TUSAŞ) geçtiğimiz aylarda sergilediği ürünler arasında T629 helikopterinin insansız ve elektrik gücüyle uçabilecek bir modeli konusuda ilk mock-up olarak adlandırılan bire bir ölçekli helikopter modelini sergiledi.
Kokpit bölümü kapatılan ve buraya bataryaların konulacağı sistemde helikopterin elektrik motoru veya motorları ile havalanarak uçuş testi için bir arge projesi geliştiriliyor. Güçleri artırılan elektrik motorları havacılık sektörü için önemli bir adım olacak. Ancak en büyük sorun, bu motora güç sağlayacak olan batarya sistemleri.
Henüz batarya sistemleri, büyük hava taşıtlarının belirlenen görevi yerine getirmesini sağlamaktan uzak. Ancak teknolojinin gelişim hızına bakıldığında batarya konusunda atılacak adımlar, havacılık sektörünü hem sivil hem de askeri açıdan farklı bir noktaya taşıyabilir.
İLK ADIM SOLAR IMPULSE
Bu konuda atılmış en önemli adımlardan biri, İsviçreli Solar Impulse oldu. Bu sistemi 2012’de ilk olarak Cenevre’de görme şansına kavuşmuştum. Kanatlarının üzerine yerleştirilen özel malzeme ile güneş ışınları ile bataryalarını şarj eden eden uçak ile André Borschberg ile Bertrand Piccard bir dünya turuna çıkmayı hedefliyordu.
“Bu iş nasıl olacak” derken 2016’da ekip Birleşik Arap Emirlikleri’nin başkenti Abu Dhabi’den yola çıktı. Aradaki teknik sorunlar projeyi 1,5 yıl geciktirse de Solar Impulse 2018’de tekrar yaşadığı yere dönmeyi başardı. Yeni nesil teknolojilerde artık farklı bir sayfa açılıyordu.
Halen André Borschberg, elektrikli bir eğitim uçağı projesi üzerinde çalışıyor. H55 adı verilen bu uçak, İsviçre’nin Sion kentinde geliştiriliyor. İki kişilik uçak, sportif havacılık ve uçuş eğitiminde kullanılacak. André Borschberg, Solar Impulse’ta olduğu gibi havacılıkta bu proje ile de yeni bir sayfa açmayı hedefliyor.
ROLLS ROYCE’TAN ÖNEMLİ ADIM
Elektrik motorlarına ciddi yatırım yapan bir başka motor imalatçısı ise Rolls Royce. Şirket iki projeyi destekliyor. Bunlardan ilki hız rekoru kıracak Ion Bird. Dakikada 2400 devirle uçacak bir motor Rolls Royce tarafından geliştiriliyor. Hedef saatte 482 kilometre hıza çıkabilmek. Ion Bird halen yer testlerinde. Hedef en kısa sürede ilk uçuşun yapılması.
İkinci önemli Rolls Royce projesi ise şehir içinde kullanılacak, dikine iniş kalkışa imkan sunacak Vertical Aerospace’in tiltmotor tasarımı. 100 kW güç üretecek motorların tasarımı Rolls Royce tarafından gerçekleştiriliyor.
2024’te ilk uçuşunu yapacak Vertical Aerospace tasarımı tiltrotor için 150 Rolls Royce mühendisi ter döküyor. İngiliz şirket, gelecekte yer alacak teknolojiler arasında elektrik motorlu uçakların olacağını belirterek bu konuya ciddi yatırım yapıyor.
YOLCU UÇAKLARI ELEKTRİK MOTORUYLA UÇABİLİR Mİ
En merak edilen sorulardan biri elektrik motorlu uçakların gelecekte yolcu taşımada kullanılıp kullanılamayacağı. Halen havayolu uçakları yılda 1 milyar ton emisyon üretiyor. Dünyadaki hava kirliliğinde bu oran yüzde 2,5.
Airbus ile Rolls Royce bu konuda önemli çalışmalar yaptı. Ancak havacılık sektörünün salgın ile girdiği kriz, bu çalışmaların şu anlık durmasına neden oldu. Gelecekte belki de önce tamamen elektrik motorlu değil ama hibrit yani hem elektrik hem de klasik motorlarla ortak bir uçuş gündemde.
Kalkış veya iniş aşamasında eski nesil motorlar kullanılırken seyir sırasında elektrikli motorlardan yararlanılabileceği ifade ediliyor.
EVIATION GELECEĞİN ELEKTRİKLİ UÇAĞI
Elektrikli uçaklar için en büyük sorun batarya. Sistem büyüdükçe ağırlığı artırıyor ve uçağın performansını aşağıya çekiyor. Bu nedenle elektrikli uçaklar kısa süre havada kalabiliyor. Örneğin eski nesil DHC-2 Beaver veya Cessna Caravan uçaklarına elektrik motoru takılıyor. Bu uçaklar özellikle kısa turistik turlar yapan Harbour Air tarafından kullanılıyor. Magnix Electric tarafından geliştirilen tasarım ile uçuşlar hem düşük maliyet hem de gürültü-emisyon açısından avantaj sunuluyor.
Düşük menzil konusunda Eviation olarak adlandırılan uçak, yeni bir tasarım ile ortaya çıktı. 8-9 kişi taşıyacak Eviation, 650 deniz mili mesafeye rahatlıkla elektrik motorları ile uçabilecek. Tasarım, ilk uçuşunu 2020’de yapacaktı. Ancak salgın bir çok havacılık projesi gibi Eviation’ı da etkiledi.
TUSAŞ’IN ARGE PROJESİ
Tekrar başladığımız yere gelirsek. Askeri anlamda özellikle hava araçlarının elektrik gücüyle uzun süre uçabilmesi şu anlık zor. Kısa uçuş süresi bu tür görevleri mevcut teknoloji ile yapılmasının önüne geçiyor. Ancak bu konuyla ilgili testlerin arge açısından sürmesi ve gelişmelerin yakından takip edilmesi gerekiyor.
