Bir uçak motoru, havayolu şirketini batırabilir mi? Bu neden meydana geldi? Nasıl yaşandı. İşte iflasa doğru giden Hintli Go First Havayolları ve uçaklarının yere inmesine neden olan Pratt&Whitney imalatı PW1100G motorları… Aynı motorları Türk Hava Yolları da kullanıyor. Ve 4 Airbus A321neo uçağı bu motorlar nedeniyle yerde…
Hintli şirket için her şey geçtiğimiz günlerde iflas koruması için başvurması ile başladı. Yapılan açıklamada, şirket kullandığı Pratt ve Whitney motorları nedeniyle çok ciddi bir mali sıkıntı yaşamış, uçaklarını yere indirmiş ve seferlerini gerçekleştirememişti.
49 uçağın 27’si uçamadı
Havayolu, filosundaki 49 adet A320neo serisi yolcu uçağının 27’sini uçuramaz hale gelmişti. Yüzlerce sefer iptal etmiş, binlerce yolcu mağdur olmuştu.
Önce sizi biraz tarihe götürelim. Neden bu olay meydana gelmişti?
ABD’de en büyük iki uçak motoru imalatçısı General Electric (GE) ve Pratt&Whitney (P&W) şirketidir. İki dev, hem askeri hem de sivil alanda rekabet içinde. Ama ilginçtir pek fazla birbirlerinin ayaklarına basmadan yollarına devam ederler.
Tolga Özbek PW1100G motorunu anlatıyor
Örneğin GE, Boeing 777 motorları konusunda pazarını arttırır. PW çekilir. Veya F-35’te olduğu gibi ihaleyi PW alır. GE başka alanda yola devam eder…
Uzun yıllar tek koridorlu Boeing 737 ve Airbus A320 serisi motorlar için pazarın lideri GE idi. GE, Fransız Snecma ile CFM56 serisi motorlarını yapmıştı. Hem Boeing hem de Airbus kullanılıyordu.
Yeni teknoloji
P&W, uzun yıllar süren suskunluğunu yeni nesil sivil motorun PW1100 serisi ile bozdu. Motor, o dönem Bombardier ürünü olan daha sonra da Airbus’ın satın alacağı C Series (A220), Embraer E-Jet gibi bölgesel uçaklarda ve Airbus A320neo serisinde kullanılacaktı.
İmalatçı, motorun ön bölümündeki fanları içine yerleştirilen bir dişli kutusu yardımı ile daha yavaş döndürecek bir teknoloji geliştirmişti.
Böylelikle motorun yakıt tasarrufu ilk etapta yüzde 16’ya kadar çıkacak, gürültü oranı da ciddi anlamda düşecekti.
Tolga Özbek’in videosu için tıklayın
İlk kullanıcı Lufthansa
A320neo serisi için ilk kullanıcı Alman Lufthansa Havayolları oldu. 2015’te uçaklar teslim edildi. Ancak uçakların ilk teslimatlarından itibaren bazı sorunlar tespit edilmeye başlandı. Motor özellikle 1,5-2 saatlik uçuşların hemen ardından ısınma nedeniyle otomatik durma moduna geçiyordu.
Lufthansa teknik sorunların çözülmesine kadar A320neo’ları sadece ortalama bir saatlik uçuş olan iç hat seferlerine çekti.
Benzer bir sorun Türk Hava Yolları tarafından da yaşandı. Teslimattan itibaren uçaklar yere inmeye başladı.
Motorlar sırası ile yüksek ısınmanın yanı sıra vibrasyon, hidrolik boruları tutan kelepçe, yüksek ve alçak basınç sistemlerinde sorunlar yaşadı. Hatta bir THY uçağı, kalkıştan sonra acil iniş yapmak zorunda kaldı. Uçağın motor bloğunda ciddi bir çatlak tespit edildi.
P&W, motorların sivil havacılıkta yoğun kullanımı, çok yeni teknolojiler nedeniyle zaman zaman sorunları gidermekte geç kaldı. Alınan geçici önlemlerin yanı sıra parçaların değişim aşamaları, yeni tasarım, başka ülkelerde yapılan imalat gibi sorunları çözmek uzun aman alıyordu.
Bu nedenle özellikle A320neo pazarında P&W payını önemli ölçüde rakibi Leap 1 motoruna (GE ve Fransı Snecma ortaklığı) bırakmak zorunda kaldı.
Motor yapmak kolay değil
P&W hem teknoloji, hem ticari hem de askeri alanda bir dünya devi. Ama görüyorsunuz yeni bir projede zorluk yaşayabiliyor. Hem de üzerinden yıllar geçmesine rağmen bu sorunlar hızla çözülemiyor.
Bazen okuyucularımız, izleyicilerimiz soruyor: “Neden bir motoru yapmak bu kadar uzun soruyor”
İşte cevabı aslında yaşanan bu örnekte. Motor gerçekten havacılıkta teknoloji ve mühendisliğin en uç noktalarından biri… Baktığınızda uçak veya helikopter üzerinde belki de en pahalı parça. Ama teknik olarak mükemmelliğe ulaşmak, örneğin bunu sivil anlamda işletmeyi yapan şirkete para kazanır hale getirmek, hiç de kolay değil…
