İster askeri, ister sivil olsun yeni nesil savaş ve yolcu uçaklarının değişmez ana metallerinin başında titanyum geliyor. Dünyada bu konuda üretim yapan en önemli ülkelerin başında da Rusya. Ukrayna krizi ile birlikte önümüzdeki aylarda havacılık için titanyum krizi de gündemde. Titanyum neden bu kadar önemli?
Geçtiğimiz aylarda YouTube kanalım için farklı bir video hazırlamıştım. ABD’nin en önemli ve aynı zamanda en pahalı savaş uçağı projesi F-35’te Çin’in önemi çıkartılan ve kullanılan az bulunur madenler nedeniyle çok çok önemli. Bir tarafta F-35 kime karşı yapıldı sorusu… Diğer tarafta ABD’nin F-35 veya özel mühimmatlarında kullanımı için ihtiyaç duyduğu özel madenlerde Çin’e bağlılığı…
Rusya ile titanyum krizi
Titanyum, hafiflik ve yüksek dayanıklılık için havacılık açısından vazgeçilmez bir maden. 1950’lerde kullanılmaya başlanan titanyum ilk alaşım olarak Ti-13V-11Cr-3Al adıyla askeri savaş uçaklarında kullanıldı. Bunu 1960’ların sonundan itibaren sivil havacılıkta kullanımı izledi. Titanyum gövde veya motor gibi parçalarda çelik ve alüminyumdan sonra en fazla kullanılan maden haline geldi.
Anlaşma askıda
1990’lardan sonra duvarın yıkılmasıyla birlikte batılı uçak imalatçıları titanyum konusunda Rusya ile ortak çalışmalar yapmaya başladı. Hatta Boeing, Rus VSMPO-AVISMA şirketi ile uzun dönemli anlaşmalar yaptı.
Ancak tüm anlaşmalar, yaşanan Ukrayna Savaşı’ndan sonra askıya alındı. Boeing yaptığı açıklamada kısa vadeli olarak sorun yaşanmayacağına dikkat çekerek “Boeing olarak birkaç yıl önce küresel kaynaklarımızı çeşitlendirme girişimi nedeniyle önemli bir titanyum envanterine sahibiz. Stoğumuz, titanyum kaynak çeşitliliğimiz, uçak üretimi için yeterli tedarik sağlıyor” açıklaması yaptı.
Boeing’in CEO’sunun ocak ayında titanyum açıklaması
Krizden önce Ocak ayında finansal raporların değerlendirildiği hissedarlara açık bir toplantı sırasında potansiyel titanyum kıtlığına değinen Boeing CEO’su David Calhoun, şirketin metal stoklarına sahip olduğunu söyledi ve “bir süreliğine korunuyoruz ama sonsuza kadar değil” demişti.
Airbus da kısıtlama uyguluyor
Bir başka titanyum kullanıcısı da Airbus. Avrupalı imalatçı titanyum ihtiyacının yarısını Rusya’dan temin ediyor. 1990’larda yapılan anlaşmada, Airbus hammadde olarak titanyumu Rusya’dan alıyordu. Ancak gelişen ilişkilerle birlikte titanyum Rusya’da yarı malul haline getiriliyor.
Bu konuda nasıl bir adım atılacağı ise merakla bekleniyor. Airbus, “Durumu yakından izliyoruz ve yaptırımların işimiz ve operasyonlarımız üzerindeki etkisini analiz ediyoruz. Jeopolitik riskler titanyum tedarik politikalarımıza entegre edilmiştir. Bu nedenle kısa ve orta vadede korunuyoruz.”
Sırada motor imalatçıları var
Boeing ve Airbus’ın yanı sıra bundan etkilenecek bir başka sektör de motor imalatçıları. General Electric, Pratt&Whitney, Safran, Rolls Royce gibi şirketler gelişmeleri yakından izliyor. Motor gibi sıcaklığın çok yüksek olduğu, aşırı titreşim ve harekete sahip parçalar için titanyum neredeyse ana kullanım malzemesi. Uzun vadede titanyum için uçakçılar gibi motor imalatçılarının da alternatif bulmaları gerekiyor.
