Savunma sanayiinde zaman zaman karşımıza çıkan sorunların başında ‘Kendi motorumuzu yapamamak’ geliyor. Motor belki de bu zincirin en önemli halkası. Uçağa, helikoptere göre teknoloji, tasarım ve metalürji olarak bu yapı çok az ülkenin elinde.
“Motor yapabilmek neden bu kadar zor?” Sorunu geçtiğimiz günlerde TUSAŞ Motor Sanayi (TEI) Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Akşit’e yönelttim. 70 dakika bu konudan başlayıp TEI’nin motor projelerine, ürünlerine kadar farklı alanlarda konuştuk. Mahmut Bey, genel müdürlük şapkasını takmadan önce ‘hoca’ olarak anlatmaya başladı.
Yaklaşık 250 kişi ile başlayan canlı yayınımız 3 bin kişiye kadar çıktı. 48 saat içinde de videonun toplam izlenme sayısı 110 bini aştı. 8 binden fazla kişi beğendi. Bundan sonra bana sorulan uçak-helikopter-İHA motorları ile ilgili sorular için referans bu video olacak.
Uzun yıllar yurtdışında hem akademik çalışmalarını yapan hem de sektörde çalışan Prof. Dr. Mahmut Akşit, TEI’nin son yıllarda iyi bir parça imalatçısı olmasından motor tasarlamaya giden yolunda önemli katkılara sahip oldu. Bu yol tüm savunma ve havacılık sektörü gibi çok sabır, araştırma ve çalışma gerektiriyor. Bu enerji TEI’de var. İlerleyen yıllarda TEI’yi hem çok farklı projelerde göreceğiz hem de kendi geliştirdiği motor sistemleriyle…
CEVAP BULAN SORULAR
TEI’nin yerli motor çalışmalarını kim finanse ediyor?
TEI’nin yüzde 46 ile ortağı General Electric (GE). Devletten bir motor geliştirme projesi geldiğinde GE tarafı “Benim motora ihtiyacım yok” diyor. Bu çalışmaların finansmanı, doğrudan Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) tarafından sağlanıyor. TEI ekibiyle, mühendisiyle tasarımı, imalatı, prototip çalışmalarını yapıyor.
TEI yüzde 100 milli bir kuruluş haline gelir mi?
Bu ortaklıkta kazan-kazan durumu var. Kuşkusuz GE parçaların daha düşük maliyetle, iyi işçilik ve mühendislik ile üretimi için TEI’yi tercih ediyor. Şu ana kadar GE tarafından gelmiş 5 milyar dolarlık sipariş var. TEI de bu imalattan tecrübe kazanıyor, işçiliği gelişiyor, mühendislik alt yapısı daha iyi oluyor. Meyvelerini ise diğer projelerde topluyor.
Benzer bir durum o zaman ki adıyla TAI’de Lockheed Martin için masaya gelmişti. Lockheed Martin, GE’nin aksine F-16’dan sonra pek fazla TAI’ye iş vermemişti. 25 yıl sonunda Türkiye TAI’nin tüm hisselerini millileştirdi.
İHA motorları neden bu kadar önemli?
Dışarıdan baktığınızda İHA sistemlerine güç veren pervaneli motorlar basit bir yapıya sahip. Ama bakıyorsunuz İHA sistemini 45 bin feet gibi zorlu bir irtifaya çıkartıyor, buzlanma şartlarında güç üretiyor. Dahası onlarca saat uçabiliyor. TEI, ANKA için yapılan PD170’le önemli bir sayfa açtı. Sırada PD180 var. 10 kilogram hafifletildi. Baykar’ın TB3’ünü uçuracak. Sonrasında ise PD222 var. ANKA’da ilk uçuşunu yaptı. Bu yıl içinde Akıncı C olarak adlandırılan İHA’nın yeni modelini havalandıracak.
İHA motorlarına talep var
TEI’nin performans sunan İHA motorları yurtdışından dikkatle takip ediliyor. En az 4 ülke istiyor. Yakın bir zamanda ihracat haberlerini okumak üzeri gözümüz TEI’de.
TS1400 ne zaman T625 Gökbey’i havalandıracak?
Prof. Dr. Mahmut Akşit, T625 Gökbey için yaptıkları TS1400 motoruyla ilgili detayları da yayınımızda paylaştı. Bir motorun 6 ila 8 yıl arasında geliştirilebildiğini belirten Mahmut Akşit, 3,5 yılda TS1400’ü bu aşamaya getirebildiklerini ancak önlerinde daha yolun olduğunu ifade etti. Yani Gökbey önümüzdeki günlerde hemen TS1400’ü takıp uçmayacak. Biraz daha sabırlı olmak durumundayız.
Ders gibi video röportajımız için TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Akşit’e çok teşekkür ediyoruz. Bu video serimiz farklı alanlarda devam edecek.
