HÜRJET’in art yakıcı testi neden önemli
Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TUSAŞ) tarafından tasarlanan jet motorlu HÜRJET eğitim uçağı, test uçuşlarında art yakıcı (afterburner) testlerine başladı. Art yakıcı nedir? Niye önemli? Bir jet uçağı için anlamı nedir?
Milli Muharip Uçak (MMU) KAAN’a giden yolda HÜRJET çok önemli bir durak. Her ne kadar jet eğitim uçağı olsa da yüksek performansı, sahip olduğu sistemlerle HÜRJET, Türk Hava Kuvvetleri ve TUSAŞ için bir çok teknolojinin denendiği önemli bir platform.
Uçakta General Electric imalatı F404 motoru kullanılıyor. Yüksek performanslı bu motor için kalkışta veya havada ses hızını geçebilmek için art yakıcıdan yararlanılıyor.
Art yakıcı nedir
Uzun yıllar “aftterburner” olarak kullanılan bu tabir, havacılık jargonuna da yavaş yavaş art yakıcı olarak girmeye başlamış durumda. Normalde jet motoru oluşturduğu itki gücü, egzoz sisteminden dışarı atılarak uçak ileri doğru hareket ediyor. Motor içinde önden alınan hava, içeride yakıt ile yakılarak bu itki oluşturuluyor.
Art yakıcı sistem, motorda türbinden sonra yer alıyor. Yanan hava, tekrar yakıt ile birleştiriliyor. Bir kere daha yanıyor. Böylelikle motorun itki gücü ciddi anlamda artırılıyor.
Dışarıdan bakıldığında, art yakıcı devreye alındığında egzozdan dışarı çıkan bir alev hüzmesi olarak bunu görebilmemiz mümkün.
Ancak bu işlem sırasında yakıt harcaması inanılmaz yükselmekte. Bu nedende pilotlar art yakıcıyı kalkışta, havada it dalaşı sırasında veya ses hızını aşmak için kullanabiliyor. Tabi ki bu tabirler oldukça genel. Art yakıcı sisteme sahip olmasına rağmen bunu kullanmadan kalkan, ses hızının üzerine çıkan jet uçaklarının da olduğunu belirtmekte fayda var.
HÜRJET, bu açıdan önemli bir testi gerçekleştirdi. Art yakıcı ile kalkıldı. Kendini ispat etmiş bir motor olan F404’ün yeni bir platformda vereceği tepkiler, uçağın buna gösterdiği reaksiyon ölçüldü. Platform ve motor açısından çok önemli bir testti.
Kuşkusuz, bunun öncesinde motor defalarca yerde art yakıcı ile çalıştırıldı.
Pas geçme
Testin ikinci bölümünde HÜRJET piste yaklaşma yaptıktan sonra havacılıkta sürekli yapılan pas geçme yani inişten vaz geçme testine girdi. İki test pilotunun kullandığı HÜRJET sorunsuz pas geçerek yükseldi.
Bir uçağın testleri belki yerdeki mühendisliğin ispatı ama her bir saniyesi çok önemli. Yoluna büyük hızla devam eden HÜRJET’in önünde yaklaşık iki yıllık bir süreç var.
TUSAŞ’ın hedefi, 2025’e uçağı hazır hale getirmek ve Türk Hava Kuvvetleri’ne teslim etmek.
