Baba oğul uçak korsanları ve Trabzon’a kaçırılan Sovyet uçağı

Tarihler 15 Ekim 1970’i gösteriyordu. Karadeniz, soğumaya başlayan havayla serin bir sonbahar geçiriyordu. Bu tarih, dönemin Türkiye ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ile yaşayacağı en zorlu günlerden biri olacaktı. Çünkü Rus Havayolları Aeroflot’un bir uçağı kaçırılarak Trabzon’a indirilmişti. Türkiye bir kişinin hayatını kaybettiği olay sonrasında hava korsanını ve uçağı iade etmiyordu…

Plana göre Rus komandoları uçağa baskın yapacak. An-26 geri alınacaktı. Gelin birlikte havacılık tarihimizin unutmuş uçak kaçırma vakasını tekrar hatırlayayım. 

Aeroflot Havayolları’na ait Antonov An24 tipi yolcu uçağı, 244 sefer sayılı uçuşla Gürcistan’da Batum’dan Sukhumi (Sohum) gitmek üzere havalanmıştı. Uçakta 45 yolcu ve 5 mürettebat bulunuyordu. 

Kalkıştan kısa bir süre yolcular arasında bulunan Litvanyalı Pranas Brazinskas ayağa kalktı ve uçağı kaçırmak üzere kokpite ilerlemeye başladı. Yanında ise 13 yaşındaki oğlu Algirdas vardı. Kokpite elinde tabanca ile girmek isterken önlerine kabin memurlarından 19 yaşındaki Nadezhda Kurchenko, çıktı. Yanındaki tabancasını ateşleyen Brazikskas, genç hostesi öldürdü.

İstikamet Trabzon

Pilotlar şok olmuştu. Türkiye’ye doğru dönün dediğinde bu emri pilotlar yerine getirmek istemedi. Tabanca arka arkaya bir kez daha patladı. Mermiler kaptan pilotu hafif yaralamıştı. İkinci pilotun durumu ise ağırdı. 

An-24B, Gürcistan’dan burnunu Trabzon’a doğru çevirdi. Hava trafik kontrol merkezinin çağrıları ise cevapsız kalıyordu. Aeroflot uçağı kalkıştan 1 saat 40 dakika sonra Trabzon Havalimanı’na indi. Havalimanı yetkilileri de bu gelişme karşısında ne yapacaklarına karar verememişti. 

Baba oğul hava korsanları önce yaralı olan pilotları sonra da tüm uçuş ekibi ve yolcuları serbest bıraktı. Ardından da teslim oldular. Gözaltına alınan baba/oğul korsanlar, iki gün sonra çıkartıldıkları mahkeme tarafından tutuklandılar.  Her ikisi de Amerika Birleşik Devletleri’ne iltica etmek istiyordu.

Mahkeme sürerken An-24B tipi yolcu uçağı Trabzon Havalimanı’nda tutuluyordu. Sovyetler Birliği hem baba oğul hava korsanlarını hem de uçağın hemen iadesini istiyordu. Ancak Türkiye hukuksal işlemlerin tamamlanmasına kadar bu taleplere kulağını tıkamıştı. Dönemin Sovyet lideri Brejnev süreç uzadıkça baskını artırmaya çalışıyordu.

İptal olan operasyon

Rus Gazeteci Raznakov’un dönemi anlatan kitabına göre Brejnev hemen Rus özel kuvvetlerini çağırdı. Bir müdahale timinin kurulmasını istedi. Bu tim Trabzon’a baskın yapacak ve uçağı kaçıracaktı. Moskova’da bir askeri uçak hazırlandı. İçinde tim ve özel yetiştirilmiş pilotlar uçağı kaçıracaktı. Kitaba göre bu ekibi taşıyan uçak Moskova’dan havalandı. Karadeniz üzerinden Trabzon’a uçmaya başladı. Trabzon’a yaklaşık 150 kilometre kala, operasyon Moskova’dan gelen bir şifreli mesaj ile durduruldu. Çünkü Türkiye uçağı iade kararı almıştı. 

Baba oğul çıkarıldıkları mahkeme sonrasında uçak kaçırma ve adam öldürme nedeniyle 7 yıl hapse mahkum oldu. 4 yıl Trabzon’da cezaevinde kaldıktan sonra çıkan af ile Pranas Brazinskas ve oğlu tahliye edildi. Ceza ev hapsine çevrildi. 1976’da baba oğlu Türkiye’den önce Amerika Birleşik Devletleri’ne gitmek istedi. Ancak vize alamadılar. Önce Venezuella’ya sonra da Kanada’ya gittiler. Son durakları ise ABD’de Kaliforniya eyaletiydi.

Burada baba oğul izinsiz geldiği için önce hapse atılsa da iltica talepleri kabul edildi. 1983’te vatandaşlık aldılar. 

Bu sefer de Sovyetler Birliği katillere sığınma hakkı verdiği için Amerika Birleşik Devletleri’ni kınadı. Baba oğul hava korsanlarının iade edilmesi konusunu iki ülke arasında yapılan her zirvede gündeme getirdiler. 

Oğul babayı vurdu

Uzun yıllar süren mücadele sonuç vermedi. Baba oğlun hikayesi ise bir trajedi ile son buldu. 77 yaşındaki Pranas Brazinskas sürekli kendisin KGB ajanlarının takip ettiğini zannediyordu. Akli dengesini kaybetmeye başlamıştı. Bir gün oğlu ile kavga etti. Oğul Algirdas, yaşanan tartışmanın ardından babasını vurarak öldürdü. Mahkemedeki savunmasında babasının paranoyalarının artık dayanılmaz bir hal aldığını söylemişti. 

Rusya’da başlayıp Trabzon’a ve oradan Amerika kıtasına doğru giden bir hayat hikayesi baba-oğul Brazinskas’lar… Mahkemede ne sonuç çıktı bilmiyorum ama oğul Algirdas, değiştirdiği ismiyle Albert Victor White’tan 2002 sonrasında bir haber yok. Belki bir gün uzaklardan bir haber gelir. Kim bilir?