Mustafa Kılıç’dan yeni kitap: Küçük Zabit Makinistler, Gedikli Uçmanlar, Astsubay Pilotlar
Havacılık Tarihi Araştırmacısı ve Yazar Mustafa Kılıç’ın yeni kitabı yayınlandı. Havacılık tarihimizin çok önemli ve aynı zamanda az bilinen noktalarına deyinen Küçük Zabit Makinistler, Gedikli Uçmanlar, Astsubay Pilotlar kitabının tüm geliri Türkiye Emekli Astsubaylar Derneği’ne (TEMAD) bağışlanacak.
Kitabı temin için Mustafa Kılıç ile temasa geçilebilir ([email protected])
Konuyla ilgili çalışmaları hakkında Mustafa Kılıç şu bilgileri verdi:
“Uzun yıllardır okuduğum, araştırdığım ve kaynaklara ulaştıktan sonra biriktirdiğim Küçük Zabitler konusunu nihayet tamamlayabildim. Ortaya çıkardığım bilgileri okuyucular ile paylaşmak istedim. Ancak ben de bir Astsubay olarak aidiyet duygusu ile bu çalışmamın tüm maddi gelirini Türkiye Emekli Astsubaylar Derneği (TEMAD) Etimesgut /Ankara şubesine bağışladım.
Manevi getirisi her türlü maddiyatın üzerinde olan bu paylaşımım TEMAD Etimesgut şubesi tarafından da ilgi ile karşılandı. Kitabın lansmanı ve akabinde yine küçük zabitlikle havacılığa başlayan ve sonrasında Türk havacılığının efsane pilotları arasında ön sıralarda yer alan Vecihi Hürkuş’u anlatacağımız bir etkinlik planladık.
Aşağıda bu etkinliğin bilgilerini içeren afişini paylaşmak isterim. Havacılığa gönül vermişleri bu birliktelik için davet etmek isterim.
Türk havacılığının başladığı yıllarda öncelikle tayyarelerin temin edilmesi ve pilotların yetiştirilmesi sırasında tayyarelerin montajı, bakımı, onarımı için makinistlerin de önemi hissedildi. Önceleri yabancı makinistlerden daha sonra da Türkiye’deki sanatkâr askerlerden ve sanayi mekteplerinden mezun olmuş insanları makinist olarak yetiştirilmesine önem verildi.
Makinistlik için seçilen kişilerin çoğunluğu görev yaptıkları birliklerinde yabancı makinistler tarafından usta-çırak ilişkisi içerisinde yetiştirildiler. Bir bölümü de yurtdışındaki uçak ve motor fabrikalarına gönderildiler. Yurtdışı eğitimlerini bitirerek geri gelen makinistler öğretmen olarak hava bölüklerinde görevlerine devam ettiler.
Kurtuluş Savaşı sırasında cephelerde büyük başarılara imza atan havacılarımız arasında bulunan makinistlerin çok az bir kısmı yurtdışı kurslarla yetiştirilmişti. Savaş yıllarında usta çırak ilişkisi ile birbirlerini yetiştiren makinistler, imkânsızlıklara ve yokluklara rağmen üstün gayretleri ile tayyareleri faal etmeye çalışmışlardı.
Savaşın hemen bitiminde teknik personelin eğitimi için Kuvay-i Havaiye Müfettişliği Fen Şubesi Müdürü Deniz Çarkçı Yüzbaşı Murat Bey tarafından İzmir Halkapınar’da kurulan tayyare tamir atölyesinde 1. Murat Bey Tayyare Makinist Kursu açıldı (1923). Bir yıl süren kursa Deniz Bölüğü teşkilatında bulunan 35 uçak makinisti katıldı.
1924 yılında Eskişehir’de açılan 2. Murat Bey kursundan mezun olan 30 sivil personelin bir kısmı, daha sonra Gedikli (Astsubay) statüsüne geçirildiler.
Osmanlı Hava Kuvvetleri lağvedilinceye kadar geçen yaklaşık 6 yıl içinde 45 – 50 arası küçük zabit pilot olarak yetiştirildi. Dönemin askeri kanunları gereği 6 yıllık hizmetten sonra küçük zabitler terhis edilmekteydi. Hava Kuvvetlerinde görevli küçük zabit pilot ve makinistlerin birçoğu birkaç yıl öncesinde farklı sınıfların küçük zabit mekteplerinden mezun olduklarından pilot brövelerini aldıktan kısa bir süre sonra terhis edildiler.
Ancak 6 yıl gibi kısa bir sürede terhis edilmeleri ve özellikle mütareke yıllarındaki terhislerin çokluğu neticesinde, Kurtuluş Savaşı’nda pilot sıkıntısı kuvvetli olarak hissedilince terhis edilen birçok küçük zabit Hava Kuvvetleri’ndeki görevlerine sözleşmeli sivil pilot olarak devam etmişlerdir. Daha sonraki dönemlerde ve günümüzde Kurtuluş Savaşı’na katılan pilotlarımızdan bazılarına sivil pilot denmesinin sebebi budur.
Yukarıda kısaca özetlenmeye çalışılan Hava Kuvvetlerinin kuruluş yıllarında ve Cumhuriyet’in ilan edilmesinden sonraki yıllarda Türk Hava Kuvvetlerinde eksikliğini çok hissedilen ve yetiştirilmesi için çok çaba sarf edilen tayyare makinistliği ve pilot açığının kapatılması konusunda büyük girişimler yapılmıştır.
Bu çalışmada 1925 yılında ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün öngörüsü ve emirleri doğrultusunda kurulan Türk Tayyare Cemiyeti (T.Ta.C.), 1935 yılındaki 6. Büyük Kongresinde adı Türk Hava Kurumu (THK) olarak değiştirilen sivil toplum örgütü statüsündeki derneğin, Tayyare Makinisti ve Pilot yetiştirilmedeki başarılı çalışmalarının gün yüzüne çıkartılması amaçlanmıştır.
Mustafa KILIÇ
Havacılık Tarihi Araştırmacısı – Yazar
