Emekli Hv.Plt.Tümg. İrfan SARP
Bir süre önce HAVACILIK VE UZAY PSİKOLOJİSİ isimli kitabını yayınlayan Emekli Hava Tabip Albay, Prof.Dr.Muzaffer Çetingüç, Hava Kuvvetlerimizde geçmişte isim yapmış, unutulmaz havacılarımıza kitabının bir sonraki baskısında yer vermek istediğini; eğer mümkünse eski unutulmaz havacılarımızla ilgili bir bilgi notu hazırlayabilirsem çok makbule geçeceğini söyledi.
Biz İstanbul’da oturan emekli havacı arkadaşlarımızla bir araya geldiğimiz sohbet toplantılarında ve geleneksel aylık yemeklerimizde, geçmiş yıllarda Hava Kuvvetlerimizde isim yapmış, unutulmaz havacılarımızdan bahseder ve onların yaşadığı ilginç olayları ve hikayeleri anlatır, hatıralarını yad ederiz.
Prof.Çetingüç benden böyle bir istekte bulununca, unutulmaz havacılarımızın isimlerini tespit etmekte epey zorlandım. Arkadaşlarımın ve büyüklerimin de görüş ve tavsiyelerini dikkate alarak aşağıya çıkardığım isimleri tespit ettim.Tabii bu isimler benim kişisel düşüncelerimi yansıtmaktadır. Elbette başka arkadaşlarımız bu isimlere ilave olarak kendi görüşlerini yansıtan daha değişik ve ilave pilot isimlerini sayabilirler.
Hazırladığım bu yazıda, kendileri havacı olmamakla beraber, Hava Kuvvetlerimizin kurulması kararını veren zamanın Savunma Bakanı Mahmut Şevket Paşa ile Havacılık Teşkilatı’nın kurulmasında büyük emeği geçen Kurmay Yarbay Süreyya, ve Türkiye’de uçak imalat sanayisinin kurulması için büyük çaba harcayan Nuri Demirağ da, Hava Kuvvetlerimizin unutulmazları arasında yer almıştır.
Harbiye Nazırı (Savunma Bakanı) Mahmut Şevket Paşa
Mahmut Şevket Paşa,1856 yılında Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Bağdat’da dünyaya geldi. İlk ve ortaöğrenimini Bağdat’ta bitirdikten sonra İstanbul’a gönderilen Mahmut Şevket, askeri okula verildi. 1882 yılında Kurmay Yüzbaşı olarak Harp Akademisi’nden mezun oldu. Almanya’da dokuz yıl, Fransa’da bir müddet kalarak, batı kültürünü öğrendi. Bu sırada zırhlı vasıtalar ve ateşli silâhlar hakkında incelemelerde bulundu. 1899’da Türkiye’ye döndüğünde Tuğgeneralliğe ve iki yıl sonra da Korgeneralliğe yükseltildi. 31 Mart Vakası üzerine toplanan ve Hareket Ordusu adı verilen birliklerin başına geçerek 22 Nisan 1909 tarihinde İstanbul’a geldi. Komutayı ele aldı ve sıkıyönetim ilan etti. Sultan 2’nci Abdülhamit’in tahttan indirilmesinde önemli rol oynadı. Ayni yıl Harbiye Nazırı oldu. 1911 yılında Genelkurmay Havacılık Teşkilatı’nı kurdu ve başına Kur.Yarbay Süreyya’yı getirdi. 23 Ocak 1912 yılında Sadrazamlığa getirildi ve Mareşalliğe terfi ettirildi. Mahmut Şevket Paşa’nın mesaisinin büyük kısmını bir havacılık teşkilatı kurulmasına harcadığı Genelkurmay Başkanlığındaki belgelerden anlaşılmaktadır. Hava teşkilatının kurulması esnasında Mahmut Şevket Paşa’nın karşılaştığı en büyük zorluk, devletin hazinesinden Havacılık Teşkilatı için bütçe, ödenek tahsis edilememesi idi. Bu mali sıkıntılara çare bulabilmek için 14 Mart 1912 tarihinde Donanma Cemiyeti’ne yazdığı aşağıdaki mektup, içinde bulunulan mali sıkıntıyı çok güzey aksettirmektedir.
DONANMA CEMİYETİ BAŞKANLIĞINA: Hava Teşkilatımıza halk tarafından yapılacak bağışların Donanma Cemiyeti vasıtasıyla toplanması için, kısa bir süre önce makamlarınızdan yazıyla talepte bulunulmuştu. Fransız R.E.P. fabrikasından satın alınacak iki uçak için çok acilen 4.000 liraya ihtiyaç vardır. Şu anda bu alım için Savunma Bakanlığı’nda nakit olarak tahsis edilebilecek sadece 1.000 lira mevcut bulunduğundan, üsr tarafı olan 3.000 liranın Hava Teşkilatı için ilerde toplanacak olan bağışlardan karşılanmak üzere gönderilmesini; bu mümkün olmadığı takdirde, başka bir kaynaktan temin edilmesi çareleri aranılacağından, durumun en kısa zamanda tarafımıza bildirilmesini rica ederim”.
Mahmut Şevket Paşa 11 Haziran 1913’te Beyazıt’taki Harbiye Nezareti’nden (şimdiki İstanbul Üniversitesi ana binası) makam arabasıyla çıktıktan sonra suikastçılar tarafından arabasının içinde tabanca ile vurularak öldürüldü. Kurulma aşamasında havacılığın bütün sorunlarıyla bizzat tek tek ilgilenen ve ortaya çıkan güçlüklerin aşılarak Hava Teşkilatı’nın bir an önce kurulması için gece gündüz çalışan değerli Komutan ve Devlet Adamı Mahmut Şevket Paşa, suikasta uğramadan birkaç saat önce Yarbay Süreyya Bey’i makamına çağırmış ve Yeşilköy’de kurulacak Hava Teşkilatı tesisleri hakkında bilgi alarak bazı direktifler vermişti. Onun bir suikasta kurban gitmesiyle, henüz filizlenip yeşermekte olan Türk havacılığı büyük bir desteğini kaybetti. Arapça, Almanca ve Fransızca dillerini çok iyi bilen Mahmut Şevket Paşa’nın, askerî konular ile cebir, geometri üzerine yazdığı kitapları vardır. Mezarı, İstanbul’un Şişli semtinde 31 Mart şehitlerinin anısına dikilmiş Hürriyet Abidesi’nin bulunduğu Hürriyet-i Ebediye Tepesi’ndedir. Nur içinde yatsın.
