81 yıl önce bugün, 23 Haziran 1941 akşamında 40 yaşını devirmiş emektar Refah Vapuru, Mersin’den hareket ettikten kısa süre sonra batırılacaktı. Olayda, 167 Türk askeri şehit olmuştu. Olay, İkinci Dünya Savaşı’nın bilinmezlikleri arasında yer almıştı…
İçinde Birleşik Krallık’a verilen gemi siparişini teslim almak için İngiltere’ye doğru giden 19 deniz subayı, 63 deniz astsubayı ve 68 deniz erinin yanı sıra 4 Hava Harp Okulu öğrencisi ve Kara Harp Okulu’nu üstün dereceyle bitirdikleri için İngiltere’de pilot olarak yetiştirilmelerine karar verilen 16 parlak öğrenci ile Mersin Limanı’ndan demir almıştı.
Kuruluşunun üzerinden henüz 15 yıl geçmiş genç Türkiye Cumhuriyeti, ufuktan savaşın görünmeye başladığı 1930’ların sonlarından itibaren pek çok ülke gibi güçlü ittifaklar arıyor; ordularının niteliğini yükseltmek için yatırım yapıyordu.
Türkiye ve İngiltere arasındaki deklarasyon
1939’da Türkiye ve İngiltere arasındaki görüşmeler olumlu sonuçlanmış; iki ülke ortak bir deklarasyon imzalayarak Doğu Akdeniz’deki İtalyan (ve elbette olası Alman) saldırılarına karşı ortak hareket edeceklerini tüm dünyaya duyurmuştu.
Savaş öncesinin tedirgin ortamında hızla gelişen bu Türk-İngiliz yakınlaşması neticesinde, Türk Hava Kuvvetleri genç ve başarılı pilotlarından bazılarını eğitim için İngiltere’ye göndermeye karar verdi. Ancak tam da bu sırada Almanya’nın Polonya’yı işgal etmesiyle resmen ve fiilen başlayan 2. Dünya Savaşı’nın ardından karşılıklı yapılan antlaşmalar da belirsiz bir süre için askıya alındı. Polonya’nın ardından 1 yıl gibi kısa bir süre içinde Romanya, Macaristan, Norveç, Hollanda, Belçika ve Fransa işgal edilmişti bile. 1941’de Yunanistan’ın da Hitler’in orduları tarafından işgal edilmesiyle artık gerilme sırası Türkiye’ye gelmişti. Almanya ile 18 Haziran 1941 tarihinde karşılıklı olarak “eşit şartlarda bir Saldırmazlık Paktı” imzalandı. İngilizler bu durumdan rahatsızdı. Onların görüşüne göre “Almanya’yla yakınlaşmış bir Türkiye” özellikle Doğu Akdeniz’deki tüm dengeleri bozabilirdi. Refah vapurunun taşıdığı seçkin birlik, İngiltere’nin Türkiye’yi yanına çekmek için yaptığı hamlenin bir parçasıydı.
5 saatlik yolculuk
Ancak bu genç ve parlak askerlerin yolculuğu sadece beş saat sürecekti. Nereden ve kimden geldiği anlaşılmayan bir torpido tarafından vurulan Refah çok kısa bir sürede, Kıbrıs sahillerine 10 mil mesafede gözden kaybolacak; denizin derinliklerine gömülürken beraberinde onları da götürecekti. Saldırının bilançosu hayli ağırdı. Deniz ve hava subay, astsubayları ve öğrencileri ile gemi personelinden oluşan toplam 200 kişiden 167’si şehit oldu; gemiye Mersin’den binen bir İngiliz görevli de hayatını kaybetti. Facianın sorumluları halen netleşmese de kanıtlar, Teğmen Dal Pozzo Corrado komutasındaki R. SMG ONDINA adlı İtalyan denizaltısına işaret ediyor.
Kaynak: Tarih Dergisi
