Kaza İncelemenin hukuki boyutu nedir? Niye bilirkişi raporu hazırlanır? Kaza İnceleme Kurulu nasıl oluşturulur? Avukat Tuğba İncel, konuyu hukuk boyutu ile bakıyor. İşte yazının birinci bölümü:
Sabiha Gökçen Havalimanı’nda 3 kişinin ölümüne 180 kişinin de yaralanmasına neden olan 5 Şubat 2020 tarihli uçak kazasının bilirkişi raporu soruşturma dosyasına girdi. Uzun zamandır bana kazaların araştırılma usul soruluyordu. Kazanın ardından Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından “taksirle birden fazla kişinin ölümüne ve yaralanmasına sebep olma” suçundan başlatılan soruşturma kapsamında inşaat yüksek mühendisi, uçak yüksek mühendisi, meteoroloji yüksek mühendisi, iş güvenliği uzmanı, hukukçu ve pilottan oluşan 6 kişilik bilirkişi heyetinin hazırladığı rapor dosyaya ulaştı.
Raporda, kazanın alçak seviyedeki rüzgar kayması, rüzgar yönü ve şiddetindeki değişimin pilot tarafından anlık olarak yakalanamaması, kaza öncesi raporlanan gök gürültülü sağanak yağış sebebiyle zeminin kayganlaşmış olması ile fren mesafesinin artması sebeplerinin birleşimi sonucu meydana gelmiş olabileceği belirtildi.
Hava aracı kazalarının araştırılma usulü geniş kapsamlı bir konu olduğu için bir yazı dizisi halinde okuyucularımızı bilgilendirmeye karar verdim. Düzenlemelerde yer alan bilgileri sizler için özetleyeceğim ve uygulanmakta olan sistemin daha iyi hale gelebilmesi için önerilerimi en son yayınlanacak bölümde sunacağım.
SİVİL HAVACILIK KANUNLARI
2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununun İKİNCİ BÖLÜM’ ünde Sivil Hava Aracı Kazaları düzenlenmiştir. Bunun haricinde 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanununun 13’ncü maddesine göre sivil hava – araçlarının sebep olduğu ve karşılaştığı kaza ve olayların; bildirilmesi, soruşturulması, incelenmesi, sonuçlarının belirlenmesi ve rapor edilmesi ile ilgili her türlü faaliyetleri düzenlemek için Sivil Hava – Araç Kazaları Soruşturma Yönetmeliği düzenlenmiştir.
Var olan düzenlemelerin hepsinin amacı Bir hava – aracı kazası veya olayının uluslararası düzeyde soruşturulmasını sağlamak ve kaza ve olayların sebeplerinin ortaya çıkarılarak hava – araçları kazalarının meydana gelmesini önlemektir.
Her türlü sivil hava aracı kazası, sorumlu pilot veya mümkün olmadığı hallerde mürettebattan biri, işleten ve mahalli yetkililer tarafından en seri vasıta ile Ulaştırma Bakanlığına bildirilir. Zorunlu kurtarmaya yardım işlemleri ile can ve mal güvenliğini korumaya yönelik tedbirler dışında, araştırma ve soruşturmanın selametle yürütülmesini engelleyecek işler yapılmaz ve delillerin aynen muhafazası sağlanır. Bu konuda mahalli mülki amirler gereken tedbirleri alırlar.
Kazanın nedenlerini ve oluş şeklini açıklığa kavuşturmak ve sivil havacılıkta can ve mal güvenliğinin sağlanması bakımından tekrara engel olmak amacına yönelik olarak her sivil hava aracı kazası ile ilgili olarak teknik bakımdan araştırma ve inceleme yapılır.
KURUL TARAFINDAN ARAŞTIRILIR
Ulaştırma Bakanlığı, havacılık alanında uzmanlığı kabul edilmiş kişilerden seçilecek bir kurulu, kazanın sebeplerini araştırması için görevlendirir. Bu Kurul, yukarıdaki maddede belirtilen amaç dairesinde her türlü araştırma ve incelemeyi yapar, soruşturma işlemlerini yürütmekle görevli Cumhuriyet savcısı ile işbirliği yaparak, delillerin toplanmasına yardımcı olur.
Kurul, yaptığı araştırma ve inceleme faaliyeti sırasında ilgili kişileri dinleyebilir; açıklama yapmaktan kaçınan kişilerin Cumhuriyet savcısına başvurarak ifadesinin alınmasını sağlayabilir; bu ifade alma sırasında hazır bulunarak, açıklığa kavuşturulması istenen hususlarla ilgili olarak ifadesi alınan kişiye sorular sorulmasını isteyebilir.
Kurul, araştırma ve inceleme faaliyeti sırasında teknik ve uzmanlığı gerektiren sair hususlarla ilgili olarak başka uzman kişiler görevlendirebilir.
Araştırma ve İnceleme Kurulunun oluşturulması, araştırma ve incelemenin yürütülmesi, yetki ve sorumluluklar, hava aracı kazalarında yapılacak kurtarma ve yardım işleri Ulaştırma Bakanlığınca bir yönetmelikle düzenlenir. Bu yönetmelikte Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar göz önünde tutulur.
Araştırma ve İnceleme Kurulu; tespit ettiği hususları, vardığı sonucu, tekrarlara engel olunması bakımından alınmasını uygun bulduğu önlemleri, önerileri ile birlikte ayrıntılı ve gerekçeli bir rapor hâlinde Ulaştırma Bakanlığına verir. Raporda yer alan hususlara kısmen veya tamamen katılmayan üyeler, kişisel görüşlerini ek bir raporda belirtebilirler.
RESMİ GAZETEDE RAPOR DUYURULUR
Ulaştırma Bakanlığı raporun bir suretini ilgililere verir ve raporun tekemmül etmiş olduğunu Resmi Gazete ile üçüncü şahıslara duyurur. Resmi Gazete ile yapılan duyuruda raporun ilgililerce nerede ve ne suretle incelenebileceği belirtilir. Rapor, gerektiğinde kısmen veya tamamen uygun bulunacak vasıtalar ile yayınlanır. Ancak, meydana gelen kaza ile ilgili olarak soruşturma başlatılması hâlinde, Ulaştırma Bakanlığı hazırlanan raporun bir örneğini yapılan soruşturma veya kovuşturma kapsamında değerlendirilmek üzere, sadece ilgili Cumhuriyet başsavcılığına verir.
Bir kaza, ölüm veya yaralanma ile sonuçlanmasa dahi, sivil havacılıkta can ve mal güvenliğinin korunması bakımından önem taşıyan olaylar hakkında da Ulaştırma Bakanlığı bu bölümde yer alan esaslar dairesinde kıyasen işlem yapmaya yetkilidir. Kaza sonucu hava aracı enkaz haline gelmiş ise; maliki 90 gün içinde muhafaza masraflarını vererek enkazı alabilir.
Yönetmeliği incelediğimizde terimlerin anlamlarının açıklandığını görüyoruz. Bu yönetmelikte “kaza” teriminin sadece seyir halindeyken düşen bir uçak için kullanılmadığı hava aracı ile ilgili olan tüm olasılıkların değerlendirilerek açıklama yapıldığını görüyoruz. Yönetmelikte “Hava-araç kazası” terimi; “Hava -aracı yer kazası” terimi; ” Olay” terimi; “Küçük kaza” terimi; “Büyük kaza” terimi; ” Kaza soruşturması” terimi açıklanmıştır.
Uygulanacak kuralların belirlenmesinde yönetmelikte ikili ayrım yapılmıştır. Türk Hava Sahası ve Ülkesinde Türk veya yabancı tescilli hava – araçlarının, sebep olacağı kaza ve olaylara, bu Yönetmelikte belirtilen hükümler uygulanır. Türk tescili bir hava – aracının, yabancı ülke veya uluslararası hava sahasında sebep olacağı kaza veya olaylarda; bu yönetmeliğin Beşinci Kısımda belirtilen genel hükümler ile 5/6/1945 tarih ve 4749 sayılı Kanunla onaylanan Uluslararası sivil Havacılık Anlaşması ve Ek-13’ünde belirtilen hükümler uygulanır.
Kazanın meydana geldiği ülke soruşturmanın tamamlanmasından sonra tescil devleti veya işletmeci devlete veya yetkili temsilcilerine enkazı teslim eder. Enkaz yasak bölge içinde bulunuyorsa veya o bölgeye girilmesinde mahruz görülüyorsa, enkaz o bölge dışına çıkarılarak teslim edilir. Kazadan sonra delillerin korunması ile ilgili maddeler de yönetmelikle düzenlenmiştir.
Ulaştırma Bakanlığı’nın Sivil Havacılık Ünitelerinin hava – araç kazaları ile ilgili görevleri yönetmelikte sayılmış. Bunları incelediğimizde Kaza mahalline gidilecek ise kaza soruşturma kurulunu teşkil etmenin bakanlığın görevi olduğunu görüyoruz.
Ulaştırma Bakanlığı, havacılık alanında uzman kişilerden seçilecek bir kurulu, Kazanın soruşturma için görevlendirir. Bu kurul kazanın nedenlerini ve oluş şeklini açıklığa kavuşturmak ve sivil havacılıkta can ve mal güvenliğinin sağlanması bakımından kazaların tekrarına engel olmak amacı ile hava araç kazalarının ayrıntılı inceleme ve soruşturmasını yapar.
Kaza Soruşturma Kurulunun Teşkili yönetmelikle belirtilmiştir. Bir sonraki yazımda sizlere o konu hakkında bilgilendirmeler sunacağım.
Herkese kazasız uçuşlar dilerim
27.12.2020
Avukat Tuğba İncel
