Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki İkinci Dağlık Karabağ Savaşı’na damgasını İnsansız Hava Araçları ve Dolanan Mühimmatlar vurdu. Azerbaycan envanterindeki İHA sistemlerine ek olarak Türkiye’den alınan TB2 Bayraktar ile İsrail’den alınan dolanan mühimmatlar, Ermenistan Ordusu’na ağır kayıp verdi. Adem Duygu’nun hazırladığı dolanan mühimmat yazısını, okuyucularımızla paylaşıyoruz:
ALPAGU, KARGU ve TOGAN ile başladığımız kamikaze iha geliştirme yolculuğunun, İsrail Hava Uzay Endüstrisi’nin (IAI) nevi şahsına münhasır HARPY ve HAROP’larına muadil ürünlerle devam edeceği beklenen bir şeydi. Dolanan mühimmat olarak adlandırılan bu sistemlerin ilk örnekleri Nazi Almanyasına kadar uzanır.
Dolanan mühimmatların harekât konsepti
İnsansız hava aracı ve füzenin kombinasyonu olan dolanan mühimmatlar, seyir füzelerine benzer şekilde çalışır ve çoğunlukla elle taşınabilecek boyuttadır.
Dolanan mühimmatları, güdümlü mühimmatlardan ayıran en temel fark spesifik bir hedef için ateşlenme gereksiniminin olmamasıdır. Hedef tespit ve değerlendirmenin ateşleme gerçekleştirildikten sonrasında yapılması mümkündür. Örnek vermek gerekirse F-16’daki bir hava-hava füzesini ateşleyebilmek için düşman hedefine radar kilidi atmak gerekir, aksi taktirde hedefi vurmak mümkün değildir.
Dolanan mühimmatlar, hassas vuruş kabiliyetine ve görev iptal etme kabiliyetine sahiptir. Gelişen “derin öğrenme” algoritmalarıyla silahlı-silahsız, sivil-sivil olmayan ayrımlarını kendi başına yapabildikleri iddia edilmektedir. Bir iha pilotunun (insanın) rahatlıkla anlayabileceği; bir sivile militan kamuflajı giydirilip giydirilmediği veya bir düşman unsurunun sivil kıyafetle gezmesi, bir insanın elindeki değnek ile tüfeği ayırt etmek, yetişkin ile çocuğu ayırt etmek gibi durumlar makinenin inisiyatif almasına ve hata yapmasına imkan sağlayacak durumlardır ki bu insan hakları ihlallerine neden olabilecek ciddi hususlardır.
Küçük oldukları için radar izleri de düşüktür, böylece hava savunma sistemlerine yaklaşabilirler. Ayrıca büyük hava savunma sistemleri (S-400, Patriot vb.) için boyutları bakımından uygun boyuttaki hedef değillerdir. Dolanan mühimmatların bir başka avantajı; uzay konuşlu balistik füze erken uyarı uyduları tarafından tespit edilememeleridir.
