1990’ların başında Soğuk Savaş sonrasındaki dönemin sembollerinden biri haline gelen Açık Semalar Anlaşması’ndan ABD’den sonra Rusya da çekildiğini açıkladı. Yaklaşık 20 yıldır aralarında Türkiye’nin de olduğu 34 üye ülke, diğer ülkeler üzerinde gözlem uçuşu yapıyordu.
Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, yaklaşık 20 yıldır devrede olan Açık Semalar Anlaşması’ndan çekilme kararı aldıklarınısöz konusu kararın taraflara bildirildiği belirtildi. Rusya tarafından bu kararının yürürlüğe girmesi için 6 ay geçmesi gerektiği ve 18 Aralık itibarıyla resmen çekilmenin tamamlanacağı ifade edildi.
Geçtiğimiz günlerde Rusya parlamentosunun üst kanadı Federasyon Konseyi, Rusya’nın Açık Semalar Anlaşması’ndan çekilmesini öngören tasarıyı oybirliğiyle kabul etmişti. Oylamaya katılan 152 senatörün tamamı, Rusya’nın anlaşmadan çekilmesini desteklemişti.
İLK DEFA 1955’TE ORTAYA ATILDI
İlk ortaya çıkış amacı Rusya ve ABD arasında güven tesis ederek çatışma riskini bertaraf etmek olan fikir, 1955’te ABD Başkanı Dwight Eisenhower tarafından dönemin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği yönetimine sunulmuş, ancak teklif reddedilmişti. Antlaşmanın yürürlüğe girmesi ancak 2002’de mümkün olmuş ve Türkiye’nin de aralarında olduğu 34 ülke antlaşmayı imzalamıştı.
Antlaşmaya dahil olan ülkeler, askeri faaliyetlerde şeffaflığı teşvik etmenin yanı sıra silahlanma ve diğer antlaşmaların uygulanmasını denetleme amacına yönelik olarak toprakları üzerinde keşif uçuşlarına izin veriyor. Yalnızca Rusya, belirli bölgeler üzerindeki uçuşları kısıtlamıştı. Antlaşma kapsamında taraflar arasında şimdiye kadar bin 500’den fazla keşif uçuşu gerçekleştirildi.
Bu uçuşlar özel kurallarla gerçekleştiriliyor. Örneğin gözlem uçuşu mesafesi ülkenin arazisinin büyüklüğü ile orantılı olarak hesaplanıyor. Gözleyen taraf Antlaşma kurallarına uymak kaydı ile istediği rotayı uçmakta serbest. Gözlenen ülke uçuş emniyeti, hava yolu trafikleri gibi konularda gerekli koordineleri yapıyor.
Gözlem uçağına optik ve kızılötesi, radar, elektromanyetik bandlarında panaromik, framing, video ve SAR algılıyıcıları takılabiliyor. Sanayi casusluğunun yapılmaması için gözlem uçuşu esnasında optik algılayıcılar ile 30 cm, IR algılayıcılar ile 50 cm, SAR prensibine çalışan algılayıcılarla ise 3 m’den daha iyi çözünürlüklü görüntü alınmaz.
Gözlem uçuşundan elde edilen görüntüler antlaşmaya dahil diğer ülkeler tarafından istendiğinde paylaşılabilir (görüntülerin paylaşıldığı tüm üye ülkelere duyurulur).
TÜRK HAVA KUVVETLERİ’NİN GÖZLEM UÇAĞI CN235
Türkiye bu anlaşmanın tarafı olarak uzun yıllardır özel modifikasyon yapılan CN235 tipi uçağı kullanıyor. Kamera sistemine sahip uçak, çok farklı ülkeler üzerinde gözlem uçuşu gerçekleştirdi.
