Hugo Junkers’in 700 sayfalık biyografisinde TOMTAŞ’a sadece 10 satır ayrıldı
Türk Havacılık Tarihi’nde farklı bir bakış sunan ve araştırmalarını Almanya’da sürdüren Dr. Emir Öngüner, cumhuriyetimizin kuruluşunun hemen arkasından faaliyete geçen Kayseri merkezli uçak fabrikası TOMTAŞ ile ilgili farklı bir okumayı paylaştı.
Junkers’in kurucusu olan Hugo Junkers, hem Türkiye hem de Rusya’da uçak fabrikası kurmak üzere harekete geçmişti. Ancak TOMTAŞ istenilen seviyeye gelemeden faaliyetlerini durdurmak zorunda kalmıştı. Tesisler daha sonra Milli Savunma Bakanlığı’na teslim edilmişti.
Geçtiğimiz yıl başlatılan çalışmalar ile Kayseri’de yaklaşık 205 milyon TL’lik yatırım ile TOMTAŞ yeniden kuruldu.
ASFAT, Erciyes Teknopark, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii ile TOMTAŞ Yatırım Ortaklığı tarafından kurulan TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ’de, uçak gövdesi, kanatları, kapıları, kumanda yüzeyleri, iniş takımları gibi ana montaj parçaları, pervaneler, helikopter rotorları ve motor parçaları üretilecek.
Hugo Junkers’in biyografisi
Emir Öngüner’in paylaşımı şöyle:
“Hafta sonu okuması: Cumhuriyetin ilk ağır sanayi girişimi ve ilk uçak fabrikası TOMTAŞ’ın Alman kurucu ortağı Hugo Junkers’in son çıkan biyografisi. 700 sayfalık kitapta Kayseri’deki yatırım sadece 10 satır (!) ile geçiştirilmiş. Yazar, Alman Dışişleri Bakanlığı Siyasi Arşivindeki ilgili klasörleri kaynakçada göstermiş olmasına rağmen detaylı bilgi vermemiş. Sebebini kendisine sormak gerekir.
İlgili pasajın tercümesi:
”…Türk hükümeti ile beraber Türkiye’de kurulması planlanan TOMTAŞ isimli şirketin faaliyetleri uğradığı ağır maddi zarardan ötürü durduruldu. Junkers’in ekibi buraya ciddi seviyede para, zaman ve iş yatırımı yaptı ve tüm diplomatik ve siyasi bağlantılarını kullandı. Fakat sonuç olarak hiçbiri işe yaramadı. Çünkü Türk hükümeti, projenin gerçekleşmesi için gerekli kaynakları temin edemedi. Bu, Dessau* için ağır bir kayıp oldu. Junkers, burası için motor fabrikasında epey stoklama yapmıştı ve bu malzemeler kullanılamadı…”
*Junkers’in yönetim merkezinin bulunduğu şehir
TOMTAŞ’ın Almanya ayağı ülkemizde hâlâ çalışılmamıştır. Wisconsin Üniversitesi iktisat tarihçisi Prof. Werner Braatz’ın 1974 ve 1975’te yayımladığı iki bölümden oluşan ”Junkers Flugzeugwerke A.G. in Anatolia, 1925-1926: An Aspect of German-Turkish Economic Relations” makale serisi, girişimin Almanya kısmını ele alan en kapsamlı çalışmadır:
https://lnkd.in/eViGsN7T
https://lnkd.in/eunvxh6U
Mevcut kaynakları özetlersek:
1) İflasın eşiğindeki yabancı bir firma ile ortaklık kuruldu.
2) Junkers, Alman hükümetinden dahi kefalet onayı alamadı. Çünkü Rusya’daki benzer girişiminde de maddi açıdan başarısız oldu.
3) İmal edilen uçakların bazılarının performansları başarısız bulundu. Mülkiyet hakları konusunda anlaşmazlıklar çıktı. (-> aslında çözülemeyecek bir sorun değil)
4) Türk tarafı, mühendislik, havacılık ve sanayi tecrübesi olmayan kişileri yetkili kıldı. (-> aslında böyle bir insan gücü hakikaten yoktu.)
Her seferinde ”dış güçler engelledi” demeden önce öz eleştiri yapalım”
