Türk Hava Yolları ve Lufthansa’nın ortak şirketi SunExpress için 2020 yılı tüm sektör gibi çok yıkıcı geçti. Havayolu, 1200 kişinin görev yaptığı Almanya merkezli şirketini kapamak zorunda kaldı. 350 milyon Euro’luk kemer sıkma kararı ile birlikte önümüzdeki yıl teslim alacağı 15 yeni yolcu uçağı teslimatını da öteledi.
Geçen yıl SunExpress’in genel müdürü olan Max Kownatzki, Aero Telegraph’a verdiği röportajda 2020’de neler yaptıklarını anlattı.
Göreve Nisan ayında, Corona krizi başlarken başladınız. En iyi zaman değil. Başlangıç senin için nasıl gitti?
Max Kownatzki : Şubat ayındaki yönetim kurulu toplantısında gözlemci olarak oradaydım. İlk çeyrekteki rakamlar beklentilerin üzerinde, harikaydı. Sonra bir noktada denetim kurulu başkanımız İlker Aycı’nın ofisinde oturuyordum ve bana yakında Türkiye ile Almanya arasında seyahat uyarıları olacağını söyledi. O andan itibaren “itfaiyeci” modundaydım.
Bunun verdiğiniz en iyi kariyer kararı olup olmadığını merak ettiniz mi?
Bunu sorgulayacak vaktim olmadı. Ayrıca kriz zamanlarında çok odaklanmış ve konsantre oluyorum. Zorlu bir ortam bana uyar. Ayrıca özel olarak, maraton koşmayı veya vahşi doğada macera koşmayı seviyorum.
O halde Sun Express’te patron olarak ilk adımlarınız nelerdi?
Krizle yüzleşmeye ve temizlemeye başladık. Bu, sonunda 350 milyon Euro değerinde bir kemer sıkma programı başlatmamıza yol açtı. Ve maalesef Sun Express Almanya’yı da tasfiye etmek zorunda kaldık. Bu zordu.
Artık Almanya’da üssünüz, uçağınız ve mürettebatınız yok, fakat Frankfurt’ta bir idari merkeziniz var. Kaç çalışan ayrılmak zorunda kaldı, kaç kişi kaldı?
Başladığımda, Sun Express Germany’nin yaklaşık 1400 çalışanı vardı. Sözleşmelerin süresi dolan 300 civarında personelin sözleşmesini yenilemedik. 1100 civarında personeli de işten çıkarmak zorunda kaldık. Hissedarlarımız Lufthansa ve Türk Hava Yolları’nın yanı sıra Deutsche Bahn gibi diğer şirketlerle de başka istihdam fırsatları aradık. Ayrıca bir transfer şirketi kurduk. Buradaki merkezde yaklaşık 90 kişi hala çalışıyor.
Neden Frankfurt’taki genel merkeze bağlı kalıyorsunuz?
Sun Express, 30 yıldır Alman-Türk havayolu şirketidir. Sun Express Almanya yalnızca yaklaşık on yıldır varlığını sürdürüyordu. Ağ planlaması, fiyatlandırma ve satıştan sorumlu ticari alan her zaman Frankfurt’ta olmuştur. En önemli kaynak pazarımıza ve Alman tur operatörlerine bu şekilde yakınlık yaratıyoruz. Bu önemli çünkü turist trafiğine ek olarak çok fazla etnik trafiğimiz var, yani Almanya’da arkadaşlarını ve akrabalarını ziyaret eden ve biletlerini alan Türk kökenli Almanlar. Her iki ülkede de kalifiye personeli çeken çok uluslu bir şirket olmaktan da faydalanıyoruz.
350 milyon dolarlık bir tasarruf paketinden bahsettiniz. Bunun parçası nedir?
önümüzdeki yıl vadesi dolan ancak 12 ila 18 ay ertelemek istediğimiz Türk devlet kredilerinin yeniden finansmanı önemli bir nokta. Ayrıca tedarikçilerimizle yeniden görüşmeler yaptık. Ayrıca kısa süreli çalışma ve yarı zamanlı modeller kullanıyoruz. örneğin, tüm pilotların sertifikalarını koruyacak kadar uçmalarını ve eğitim ve yeniden sertifika almanın ekstra maliyeti olmamasını sağlamamıza yardımcı oluyorlar. Boeing ile 737 Max’imiz için görüşmelerde de sahaya çıkıyoruz.
Boeing ile anlaşma neye benziyor?
Henüz hiçbir şey imzalanmadı. Ama bir tazminat ödemesi olacak. Ve teslimatları erteliyoruz. Aslında, 2019, 2020 ve 2021’de yılda beş Boeing 737 Max almalıydık. Ancak önümüzdeki yıl 15 yeni uçağa ihtiyacımız yok.
Peki ilk 737 Max ne zaman geliyor? Ve sırada ne var?
İlk Boeing 737 Max’i 2021’in sonunda alacağız. Ayrıca 2022 için beş teslimatı da erteledik. Ve genel olarak, sipariş ettiğimiz 42 adet 737 Max’in programı 2028/2029 tarihine kadar uzanıyor.
737 Max eski uçakların yerini alacak mı yoksa filoyu büyütecek mi?
Her iki seçeneği de açık tutuyoruz. önümüzdeki Paskalya ve yaz tatilleri için rezervasyonlar söz konusu olduğunda, öncelikle piyasanın koronavirüs krizinden nasıl kurtulduğunu görmemiz gerekiyor.
737 Max’te yolcular için güven artırıcı önlemler alınacak mı?
Teslimat programımız nedeniyle henüz bunların hiçbirine karar vermek zorunda değiliz, ancak yolcuların nasıl tepki verdiğini görmek için diğer havayollarını izleyebiliriz. Ancak her durumda şeffaf olacağız. Ayrıca uçağa kesinlikle güvendiğimi de söylemeliyim. Pilotların MCAS uçuş kontrol yazılımını geçersiz kılması ve devre dışı bırakması için yeni olanaklar, eski hataların tekrarlanmasını önler. Ve Boeing 737 Max kadar kapsamlı bir şekilde test edilmiş bir uçak modeli olmayacak.
Mevcut filonuz ne durumda?
Halihazırda 39 uçağımız ve ayrıca Türk Hava Yolları iştiraki Anadolujet için işlettiğimiz 15 uçağımız var. 11 kısa mesafeli uçağı Turkish Sun Express’e devrettik.
Alman Sun Express’in uçaklarına ne oldu?
Lufthansa Grubu için wet lease yani ekipleriyle birlikte kiralanan 7 adet A330 ile iki Boeing 737-800 uçurduk. 7 adet A330 Lufthansa Grubuna geri döndü, ikisinin leasing sözleşmeleri sona erdi. Ayrıca on bir kısa mesafeli uçağı Sun Express Türkiye’ye devrettik.
Uçaklarınızdan kaçı park halinde?
Şu anda tümüyle uçuyoruz. Ama bu her yıl olduğu gibi kışın da değişecek.
SunExpress olarak hangi segment sizin için iyi çalışıyor?
Toplamda, 2019’a göre mevcut koltuk-kilometresinin yaklaşık yüzde 60’ına sahibiz. Ancak Türkiye’de yüzde 80’in üzerinde. Koronavirüs krizinde bu segment daha önemli hale geldi. Ayrıca etnik trafik de oldukça istikrarlı. Turist uçuşlarında en zor olanıdır. Bu aynı zamanda birçok farklı karantina düzenlemesinden kaynaklanmaktadır.
Alman karantina yönetmeliği mi?
Evet, örneğin federal eyaletlerin farklı düzenlemelerinde. örneğin Kuzey Ren-Vestfalya’da, Türkiye’den girerken karantinaya girmenize gerek yokken, komşu federal eyaletler aynı dava için yine karantina sağlıyor. Geçenlerde bir yolcu şaka yollu izlenimini şöyle anlattı: “Ay dolduğunda ve annem 70 yaşın üzerinde olduğunda, Pazar günü saat 14:00 ile öğleden sonra 4 arasında seyahat etmeme izin veriliyor, ancak sadece Offenburg’da üç gün karantina altındaysam.”
Peki ya Türkiye’de?
Türkiye’de kural oldukça basit: Yolcuların yüzde 100’ü, Almanya’ya hareket ettiklerinde 48 saatten eski olmayan negatif bir PCR testi yaptırmalı. Kurallar zor ama açık. Ve bunun için inşa edilen altyapı harika. Ben kendim şimdi haftanın dört günü Antalya’dayım. Bu nedenle haftada üç kez test yapıyorum.
Almanya’da şimdi antijen testleri ile bir deneye başlıyorsunuz.
Evet, 8 Aralık’tan beri Düsseldorf – Antalya güzergahında ücretsiz ve gönüllü antijen testleri sunuyoruz. Negatif olan herkes gemiye çıkabilir. Olumlu olanlar elbette daha sonraki bir uçuş için ücretsiz olarak yeniden rezervasyon yapabilirler.
Bu testleri genişletecek misiniz?
Bunun hakkında düşünüyoruz ve bunun hakkında, örneğin diğer havalimanlarıyla konuşuyoruz. Bu iyi giderse, gelecekte deneme çalışmalarımızı genişletebiliriz. Aralık ayında ilk pilot aşama tamamlandıktan sonra, sonraki test stratejimizin nasıl olacağına karar vereceğiz.
Qantas, gelecekte yalnızca aşılı yolcuları uluslararası olarak taşıyacağını duyurdu. Bu da sizin için bir seçenek mi?
Hayır, şu anda bunu hayal edemiyorum.
Müşterileriniz şu anda ne kadar önceden rezervasyon yapıyor?
Elbette kısa vadede oldu. Kasım ayındaki tek koltuk satışlarında, rezervasyonların yaklaşık yüzde 90’ı kalkıştan önceki 30 gün içinde yapıldı. Bununla birlikte, tur operatörleri ile çok sayıda tahsisatımız olduğunu unutmamalısınız.
Corendon ile Almanya ve Türkiye arasında ciddi bir rakibiniz var. Pazar her ikisi için yeterince büyük mü?
İzmir ve Antalya bizim evlerimiz ve maliyet tarafında saklanmamıza gerek yok. Pazar büyüklükleri hakkında spekülasyon yapmak şu anda çok zor. Piyasa geri döndüğünde orada olacağız. Kazananlar arasında olacağımıza inanıyorum.
Ve bir noktada yine uzun mesafeli uçuşlarda uçacak mısınız? Bunu Eurowings için wet lease kontratında zaten yaptınız.
Şimdilik odak noktası krizi atlatmak ve bu süreçte takılıp kalmamak. Yani Türkiye’den 3-4 saat içinde ulaşılabilecek destinasyonlara odaklanıyoruz. Diğer her şey 2023 veya 2024’te görülebilir, eğer 2021 ve 2022 iyi giderse.
Gerçekten Türkçe mi öğreniyorsun?
Evet, Türkiye’deki ofisime gelen bir öğretmenim var. öğrenmesi zor bir dil olsa bile eğlencelidir.
MAX KOWNATZKİ KİMDİR?
Max Kownatzki (48), Alman ve Amerikan vatandaşıdır. Havacılık kariyerine Lufthansa Cargo’da staj yaparak başladı. Danışmanlık firması Oliver Wyman için daha sonra Delta Air Lines, Aer Lingus ve Münih Havaalanı gibi müşterilere baktı. Daha sonra Qantas’ın yan kuruluşu Jetstar’ın yönetiminde Avustralya’ya taşındı. 2015’ten itibaren Lufthansa Group için yeniden çalıştı, örneğin Avusturya’da Eurowings Europe’u kurmak. Son zamanlarda grubun ana havayollarının ağ ortaklığı yönetiminden sorumluydu. Nisan ortasında, Sun Express’in başına geçti.
