THK’nın bir dönem ülkemizde ürettiği NAC-6 hurdalıkta parçalanacağı günü bekliyor
Bir dönem Türk Hava Kurumu tarafından üretim lisansı alınan ancak tam olarak hayata geçirilemeyen Fieldmaster NAC-6 uçağının gövdesi, hurdalıkta parçalanacağı günü bekliyor.
O dönemden kalan ve halen eski Türkkuşu, yeni Türk Hava Kurumu Üniversitesi tesislerindeki hurdalık alanında bulunan Fransa’nın Alpes Maritimes kentindeki France Aviation havacılık şirketine ait (Conseil General Des Alpes Maritimes) iki koltuklu tandem uçağın gövdesini örümcek ağları kaplamış durumda
Kuyruğu ve kanatları bulunmayan SDIS06 tescilli uçak gövdesinin kokpitindeki tüm aviyonikler sökülmüş. Tamamen çürümeye terk edilmiş.
Nasıl başladı?
Türk Hava Kurumu (THK), 1930’lu ve 40’lı yıllarda uçak-motor fabrikaları kurmuştu. Hem kendi tasarımı hem de lisans altında farklı uçaklar üretmişti. 1950’lere gelirken fabrikalar önce Makina Kimya Endüstrisi’ne bırakıldı. THK, uçak imalat işinden çekildi.
1990’ların başına gelindiğinde THK yeniden uçak üretmek üzere yeniden adım attı. Yapılan ön çalışmalar, Türkiye’de hem ilaçlama hem de orman yangınları ile mücadelede kullanılacak bir uçak eksikliğine dikkat çekiyordu.
1970’lerin sonu ve 80’lerin başında Kayseri Hava İkmal Bakım Merkezi çeşitli projeler için adım atsa da çalışmalar seri imalata geçememişti.
THK bu konuda yurtdışından satın alınacak bir lisans ile üretimin hızla başlayacağını tahmin ediyordu. THK tarafından alınan orman yangını söndürme ihaleleri, bu işin devamı için önemli bir kaynak sağlayacaktı.
Projenin adı TAYSU
THK, ilk yıl 12, sonra 16 adetlik üretim yapacak bir alt yapı istiyordu. Üretimin üçüncü yılında aylık iki uçak hedefi bulunuyordu. Uzun süren araştırmalar ve planlamalar sonrasında aranan uçak İngiltere’de bulundu. 1997 yılında finansal açıdan zorluk çeken ve elindeki projeyi satmak isteyen EPA şirketi ile NAC-6 modeli için anlaşma yapıldı. Projeye de TAYSU (Tarımsal Havacılık ve Yangın Söndürme Uçağı) adı verildi.
Anlaşmaya göre ilk 5 uçak hazır gelecek, bunu 5 adet gövde izleyecekti. Yugoslavya’ya iç savaş öncesinde açılması planlanan fabrika için hazırlanmış tezgah, avadanlık, takım ve diğer aparatlar THK tarafından alındı. Ankara’ya getirildi.
Burundan tekerlekli, turboprop motorlu
Tuncay Deniz’in Türk Uçak Üretimini adlı kitabındaki bilgilere göre, aslında NAC-6, Nigel D. Norman tarafından tasarlanmış, turboprop motorlu, kuyruk yerine ilaçlama uçaklarında pek de görülmeyen burun iniş takımı ile tasarlanmıştı.
Uçak 1987 yılında ilk uçuşunu yaptığında, PT6 serisi turboprop motoru (1230 hp güce sahip) ile 4 bin 530 kilogram maksimum ağırlık ile havalanabiliyordu. Saatte en fazla 273 kilometre hızla çıkıp 1407 kilometre menzile gidebiliyordu. Tankı ise 2 bin 365 litre kapasiteliydi.
İlaçlama, kanadın arkasındaki 48 adet noktadan püskürtme ile yapılabiliyordu. Yangın söndürme için altta özel bir bırakma noktası yer almaktaydı. Uçakta 5 palli Hartzell imalatı pervane bulunuyordu.
Parçalar 1997 yılında Ankara Etimesgut’a geldikten sonra hangarlar modifiye edildi ve uçak imalatı için hazırlandı. Uçak toplam 8 bin parçadan oluşuyordu. Üretim pervane ve motor hariç Türkiye’de yapılacaktı.
Ağustos 1997’de üretim başladı
İlk gelen motor ve pervane ile birlike TC-ZBD tescilli NAC-6’nın imalatına Ağustos 1997’de başlandı. Bunu 28 Ekim 1997 tarihinde ilk uçuş izledi. Testlerin ardından TC-ZBD THK’ya teslim edildi.
İkinci uçak olan TC-ZBC’nin için üretim çalışmaları Ağustos 1998’de tamamlandı.
Proje için iki uçak daha 1999 yılında üretilmişti. Ancak THK yönetimi 22 Ekim 1999 tarihinde görevden Bakanlar Kurulu Kararı ile alındı. Batmış bir firmanın uçağını alarak THK’nın zarara uğratıldığı gerekçesiyle proje durduruldu. Açılan davalar 2004 yılında beraatla sonuçlandı ancak proje bir türlü hayata geçirilemedi.
Uçaklar hurdaya ayrıldı
Ekonomik olarak da o dönem tekrar ağır türbülansa giren THK’deki tüm projelere ara verilmek zorunda kalındı. Kısa bir süre uçan iki uçak ve kalan gövdeler hurdaya ayrıldı. Bir uçak THK Müzesi’ne verildi.
Orman yangınları için 2 yıl sonra THK yeniden harekete geçecek ve Polonyalı PZL şirketine 5 adet M-118 Dromader tipi uçak siparişi verilmek zorunda kalınacaktı.
Bu uçaklar da 2002 yılında teslim edilecekti.
