Dünyanın ilk hidrojen hücreleri motoruna sahip bölgesel yolcu uçağı, ilk uçuşunu Los Angeles’ta gerçekleştirdi. Dash 8’e takılan Universal Hydrogen Co. imalatı motor ile uçak 15 dakika uçtu. Sıfır emisyona sahip olacak motor, havacılık için yeni bir sayfa açacak.
Sivil yolcu uçakları için en büyük hedef 2050’de sıfır emisyon. Yani uçak motorlarından kaynaklanan hava kirliliğini sıfıra indirebilmek. Bunun için mevcut motorların daha çevreci hale getirilmesinin yanı sıra havacılık dünyası alternatif yakıt sistemleri üzerinde çalışıyor. Bunlardan biri de hidrojen.
Aslında hidrojen havacılık için çok yeni bir teknoloji değil. Sovyetler Birliği, 1980’lerde hidrojenle çalışan Tupolev Tu-154’ü gökyüzü ile buluşturmuştu. Ancak konu 2010’lardan itibaren sıfır emisyon hedefi ile tekrar gündeme geldi.
40 kişilik uçağı uçurdu
Universal Hydrogen Co, uzun süredir hidrojen motorlarının uçaklara uygulanması için çalışmalar yapıyor. Teknolojinin uygulanabilir aşamaya gelmesiyle birlikte şirket ABD ve Avrupalı havayollarından sipariş almaya başladı.
Geçtiğimiz günlerde taksi testlerini tamamlayan hidrojenli motora sahip Dash 8 serisi ‘Lightning McClean’ lakaplı uçak, Grant County Uluslararası Havalimanı’ndan havalandı. İlk uçuş 15 dakika sürenken, test için 3 bin 500 feet (yaklaşık 1150 metre) irtifaya çıktı.
FAA Özel Uçuşa Elverişlilik Sertifikası kapsamında gerçekleştirilen uçuş, hidrojenle çalışacak şekilde dönüştürülen, ATR72 bölgesel uçağında kullanılacak. Hedef motorun 2025’te hizmete girmesi.
Şirket, 16 havayolundan mevcut 247 uçağın dönüşümü, operasyonun ilk on yılı boyunca toplam 1 milyar doların üzerinde birikmiş dönüşüm ve 2 milyar doların üzerinde yakıt hizmetleri için anlaşma imzaladı.
“Günümüzde havacılık CO2 emisyonlarının yarısından fazlası A320 ve 737 uçak ailesinden geliyor” diyen Connect Airlines CEO’su John Thomas, “Bugün, küresel havayolu endüstrisinin karbondan arındırılması için gerçek bir başlangıç olarak tarih kitaplarına geçecek ve Connect Airlines olarak bizler, ilk ABD operatörü olarak Universal Hydrogen ile öncülük etmede oynayacağımız rolden son derece gurur duyuyoruz” dedi.
Connect, Universal Hydrogen’e 75 ATR 72-600 bölgesel uçağı, 25 ek uçak dönüşümü için satın alma haklarıyla birlikte hidrojen aktarma organlarına dönüştürmek sipariş verdi. John Thomas, “Kuzey Amerika’nın ilk sıfır emisyonlu havayolu şirketi olmayı taahhüt ettik ve yalnızca güneş ışığıyla yapılabilen ve yalnızca su yayan hidrojeni kullanan bu tarihi uçuş, yolculuğumuzdaki önemli bir kilometre taşıdır” dedi.
Neler yapıldı
Bu ilk test uçuşunda, uçağın türbin motorlarından biri, Universal Hydrogen’in yakıt hücreli elektrik, megavat sınıfı aktarma organları ile değiştirildi. Diğeri, uçuş güvenliği için geleneksel bir motor olarak kaldı.
Uçuş, deneyimli eski bir ABD Hava Kuvvetleri test pilotu ve şirketin baş test pilotu olan Alex Kroll tarafından yönetildi.
Kroll, “Havalimanı üzerindeki ikinci tur sırasında, hidrojen aktarma organlarının performansından memnunduk, bu nedenle, esas olarak hidrojen gücüyle seyir göstermek için fosil yakıtlı türbin motorunu düşük devirde kullanmayı başardık. Uçak harika bir şekilde idare edildi ve yakıt hücreli aktarma organlarından gelen gürültü ve titreşimler, geleneksel türbin motorundan önemli ölçüde daha düşük” dedi.
Hangi teknolojiler kullanılıyor
Şirketin aktarma organları, Plug Power’ın havacılık kullanımı için özel olarak değiştirilmiş ProGen yakıt hücresi ailesi etrafında inşa edildi. Tasarımda avantaj sunan bir başka teknoloji de aktarma organının bir pil kullanmaması. Yakıt hücreleri doğrudan elektrik motorunu çalıştırır. Ağırlık ve maliyeti önemli ölçüde azaltır.
Motor, değiştirilmiş bir magni650 elektrikli tahrik ünitesi ve güç elektroniği, Everett tabanlı magniX tarafından sağlandı. Seattle merkezli AeroTEC, modifiye motor bölümü yapısının tasarımı, uçak sistemleri tasarımı ve entegrasyonunun yanı sıra uçak modifikasyonları ve Universal Hidrojen aktarma organlarının uçuş testi uçağına montajı dahil olmak üzere 12 aydan kısa bir sürede gerçekleştirilen mühendislik çalışmalarına yardımcı oldu.
ATR’nin merkezinde yapıldı
Test uçuşu, Aralık 2022’de ATR42 ve 72 serisinin Fransa’nın Toulouse kentindeki mühendislik merkezinde yürütülen Universal Hydrogen’in modüler hidrojen lojistik sisteminin başarılı gösterilerinin ardından gerçekleşti.
Universal Hydrogen’in kurucu ortağı ve CEO’su Paul Eremenko, “İş modelimiz, hem paralel hem de benzersiz bir şekilde düşük maliyetli bir yaklaşımla geliştirerek hidrojen uçakları ile hidrojen altyapısı arasındaki tavuk-yumurta sorununu çözüyor” dedi.
“Uçaklar, yepyeni bir uçak geliştirmek yerine mevcut filonun üstesinden gelmek için bir satış sonrası güçlendirme dönüştürme kiti kullanılarak hidrojene dönüştürülüyor. Ve hidrojenle yakıt ikmali, mevcut nakliye ağları ve havaalanı kargo elleçleme ekipmanıyla uyumlu modüler kapsüller kullanarak dünyadaki her havaalanını hidrojene hazır hale getiriyor.”
GE Aviation, Airbus Ventures, Toyota Ventures, JetBlue Ventures ve American Airlines’ın yanı sıra dünyanın en büyük yeşil hidrojen üreticilerinden birkaçı ve üst düzey finansal yatırımcılar tarafından desteklenen şirket, bölgesel uçaklardan daha büyük uçaklara geçiş yapmayı planlıyor. Modüler lojistik ağını kullanarak diğer mobilite uygulamaları için hidrojen yakıt teslimatları. Eremenko, “Bugün havacılık CO2 emisyonlarının yarısından fazlası A320 ve 737 uçak ailesinden geliyor” dedi. “Hem Airbus hem de Boeing’in bu saygıdeğer uçakları yeni bir tasarımla değiştirmesi gerekecek.
