Türk Hava Kuvvetleri’nden Gürcistan’da ortak açık semalar uçuşu

Türk Hava Kuvvetleri’nin uzun yıllardır başarıyla gerçekleştirdiği ‘Açık Semalar Uçuşu’ için yeni bir sayfa açıldı. Özel kamera ve donanıma sahip olan CN235 tipi uçakla Bosna Hersek, Kanada ve Macaristan ile birlikte Gürcistan Hava Sahası’nda gözlem uçuşu yapıldı.

“Açık Semalar Antlaşması (ASA)” nedir

Aslında kökleri 1950’lere kadar giden Açık Semalar Antlaşması (ASA), hem doğu hem de batı blokları arasında güven ve istikrarı geliştirmek amacıyla açıklık ilkesinden hareketle 1992 yılında Helsinki’de imzalandı. Yürürlüğe ise Rusya’nın onayının ardından 2 Ocak 2001 tarihinde girdi.

ASA kapsamında taraf ülke toprakları üzerinde havadan silahsız gözlem uçuşları gerçekleştiriliyor. Bunun için aralarında Türk Hava Kuvvetleri’nin de olduğu bazı ülkelerin hava kuvvetlerinde özel kamera ve sistem taşıyan uçaklar bulunuyor.

ASA, dünya üzerinde şu ana kadar imzalanan en teknik ve en detaylı antlaşmadır. Antlaşmanın bir diğer özelliği ise teknolojik gelişmelere paralel olarak sürekli yenilenmesidir.

Rusya anlaşmadan çekildi

Tarihler 7 Haziran 2021’i gösterirken 1990’ların başında Soğuk Savaş sonrasındaki dönemin sembollerinden biri haline gelen Açık Semalar Anlaşması’ndan ABD’den sonra Rusya da çekildiğini açıkladı. Yaklaşık 20 yılı aşkın süredir aralarında Türkiye’nin de olduğu 34 üye ülke, diğer ülkeler üzerinde gözlem uçuşu yapıyordu.

Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, yaklaşık 20 yıldır devrede olan Açık Semalar Anlaşması’ndan çekilme kararı aldıklarınısöz konusu kararın taraflara bildirildiği belirtildi. Rusya tarafından bu kararının yürürlüğe girmesi için 6 ay geçmesi gerektiği ve 18 Aralık 2021 itibarıyla resmen çekilmenin tamamlanacağı ifade edildi.

34 ülke taraf

İlk ortaya çıkış amacı Rusya ve ABD arasında güven tesis ederek çatışma riskini bertaraf etmek olan fikir, 1955’te ABD Başkanı Dwight Eisenhower tarafından dönemin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği yönetimine sunulmuş, ancak teklif reddedilmişti. Antlaşmanın yürürlüğe girmesi ancak 2002’de mümkün olmuş ve Türkiye’nin de aralarında olduğu 34 ülke antlaşmayı imzalamıştı.

Antlaşmaya dahil olan ülkeler, askeri faaliyetlerde şeffaflığı teşvik etmenin yanı sıra silahlanma ve diğer antlaşmaların uygulanmasını denetleme amacına yönelik olarak toprakları üzerinde keşif uçuşlarına izin veriyor. Yalnızca Rusya, belirli bölgeler üzerindeki uçuşları kısıtlamıştı. Antlaşma kapsamında taraflar arasında şimdiye kadar bin 500’den fazla keşif uçuşu gerçekleştirildi.

Bu uçuşlar özel kurallarla gerçekleştiriliyor. Örneğin gözlem uçuşu mesafesi ülkenin arazisinin büyüklüğü ile orantılı olarak hesaplanıyor. Gözleyen taraf Antlaşma kurallarına uymak kaydı ile istediği rotayı uçmakta serbest. Gözlenen ülke uçuş emniyeti, hava yolu trafikleri gibi konularda gerekli koordineleri yapıyor.

Gözlem uçağına optik ve kızılötesi, radar, elektromanyetik bandlarında panaromik, framing, video ve SAR algılıyıcıları takılabiliyor. Sanayi casusluğunun yapılmaması için gözlem uçuşu esnasında optik algılayıcılar ile 30 cm, IR algılayıcılar ile 50 cm, SAR prensibine çalışan algılayıcılarla ise 3 m’den daha iyi çözünürlüklü görüntü alınmaz.

Gözlem uçuşundan elde edilen görüntüler antlaşmaya dahil diğer ülkeler tarafından istendiğinde paylaşılabilir (görüntülerin paylaşıldığı tüm üye ülkelere duyurulur).

Türk Hava Kuvvetleri’nin gözlem uçağı CN235

Türkiye bu anlaşmanın tarafı olarak uzun yıllardır özel modifikasyon yapılan CN235 tipi uçağı kullanıyor. Kamera sistemine sahip uçak, çok farklı ülkeler üzerinde gözlem uçuşu gerçekleştirdi.